Διερεύνηση της βιωματικής εμπειρίας πασχόντων ως προς την ανάρρωση από σοβαρή ψυχική νόσο: Συστηματική ανασκόπηση των ποιοτικών μελετών
Χ.Π. Καϊτέ, Μ.Ν.Κ. Καρανικόλα
Εισαγωγή: Η ανάρρωση από τη σοβαρή ψυχική νόσο συνιστά μια σημαντική φάση του συνεχούς «υγεία-ψυχική ασθένεια». Σκοπός: Διερεύνηση της βιωματικής εμπειρίας της ανάρρωσης από σοβαρή ψυχική νόσο μέσα από αφηγήσεις ατόμων με σοβαρή και εμμένουσα ψυχική νόσο (ΣΕΨΝ). Υλικό και Μέθοδος: Διεξήχθη συστηματική ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας ποιοτικών μελετών κατά τον Ιανουάριο του 2015. Χρησιμοποιήθηκαν οι βάσεις δεδομένων: CINAHL, Medline, PubMed, PsychInfo και Psychology and Behavioral Science Collection, και οι λέξεις-κλειδιά: “recovery” AND/OR “severe mental illness” AND/OR “qualitative studies”. Εφαρμόστηκαν τα παρακάτω κριτήρια εισόδου: (α) Αγγλική γλώσσα δημοσίευσης, (β) δημοσίευση σε περιοδικό με σύστημα ανεξαρτήτων κριτών, (γ) ποιοτικός σχεδιασμός, με σκοπό τη διερεύνηση της βιωματικής εμπειρίας της ανάρρωσης, κυρία από διπολική διαταραχή ή ψύχωση, (δ) ημερομηνία δημοσίευσης από το 2000 έως σήμερα. Από την παρούσα συστηματική ανασκόπηση απορρίφθηκαν μελέτες οι οποίες: (α) αφορούσαν σε μελέτες περίπτωσης ή στην ιστορία ζωής ενός μόνο ατόμου, (β) βασίζονταν σε δεδομένα αφηγήσεων τρίτων προς τους πάσχοντες ατόμων. Χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο Critical Appraisal Skills Programme (CASP) για την κριτική αξιολόγηση της ακρίβειας των υπό επιλογή μελετών. Συμπεριλήφθηκαν 31 ποιοτικές μελέτες. Αποτελέσματα: Η ανάρρωσηαπό τη σοβαρή και εμμένουσα ψυχική νόσο φαίνεται να αφορά σε μια εξωτερική προς το άτομο διαδικασία, καθώς κατά κύριο λόγο προσδιορίζεται βάσει κοινωνικών παραμέτρων, και όχι από το τελικό αποτέλεσμα της παθοφυσιολογικής πορείας της νόσου. Ειδικότερα, η φαρμακευτική αγωγή δεν φαίνεται να αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα που προάγει την ανάρρωση, ενώ περιγράφονται και άλλοι βοηθητικοί παράγοντες με κυριότερο από αυτούς την ανάπτυξη υποστηρικτικών σχέσεων με την οικογένεια, τους φίλους και τους επαγγελματίες υγείας. Επίσης, περιγράφονται εμπόδια ως προς την ανάρρωση, όπως ο κοινωνικός στιγματισμός και η έλλειψη υλικών πόρων, αλλά και η δυσκολία αναδιαμόρφωσης της ατομικής και κοινωνικής ταυτότητας υπό το πλαίσιο των συνθηκών της ασθένειας. Συμπεράσματα: Η διαδικασία της ανάρρωσης από τη ΣΕΨΝ φαίνεται να αφορά σε μία πολύπλοκη και πολυ-παραγοντική διεργασία. Η προαγωγή της απαιτείται να υποστηρίζεται από πολυ-επίπεδες παρεμβάσεις, με στόχο τόσο τους ίδιους τους πάσχοντες όσο και τα μέλη της οικογένειάς τους, τους επαγγελματίες και το σύστημα υγείας, καθώς και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Ειδικότερα, θεωρείται αναγκαίο να ενισχυθούν οι παρεμβάσεις ενδυνάμωσης της ενσυναισθησιακής κατανόησης και περιορισμού του κοινωνικού στιγματισμού σε όλα τα προαναφερθέντα επίπεδα. Επίσης απαραίτητο θεωρείται να ενισχυθούν, όπως επίσης και οι υπηρεσίες εργασιακής και κοινωνικής αποκατάστασης. Επιπλέον, προτείνονται παρεμβάσεις ενδυνάμωσης της ατομικής ταυτότητας και επεξεργασίας δυσλειτουργικών συναισθημάτων και αντιλήψεων απότοκων λόγω της χρόνιας πορείας της νόσου.
Λέξεις-κλειδιά: Βιωμένη εμπειρία, διπολική διαταραχή, Συστηματική ανασκόπηση, Ανάρρωση, Σοβαρή και Παγιωμένη ψυχική νόσος, Ψυχικά πάσχοντες
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ, 54(4), 351-374, 2015 - Συστηματική ανασκόπηση