Κατάθλιψη και διαταραχή μετατραυματικού στρες σε ασθενείς μονάδων εντατικής θεραπείας
Ε. Ασημακοπούλου, Μ. Μαδιανός
Τα τελευταία χρόνια, με την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης και της τεχνολογίας, έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση του ποσοστού επιβίωσης βαρέως πασχόντων ασθενών, που έχουν νοσηλευτεί σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Η αλλαγή αυτή έστρεψε το ενδιαφέρον των ερευνών στη μακροχρόνια έκβαση των ασθενών ΜΕΘ και στις ψυχολογικές επιπτώσεις της νοσηλείας τους. Δύο ψυχικές διαταραχές που εμφανίζονται συχνά σε ασθενείς μετά τη νοσηλεία τους σε ΜΕΘ είναι η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή (ΜΚΔ) και η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ). Παρόμοια μελέτη δεν έχει πραγματοποιηθεί στο παρελθόν, στην Ελλάδα. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει την επικράτηση της ΜΚΔ και της ΔΜΣ σε ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ και να γίνει σύγκριση με ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε κάποιο παθολογικό-χειρουργικό τμήμα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε πέντε νοσοκομεία της Αθήνας, το ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ», το ΓΝΕ «ΘΡΙΑΣΙΟ», το ΓΝΑ «ΚΑΤ», το ΓΝΑ «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» και το ΓΝΑ «ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ-ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΕΕΣ», και το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε βασίζεται στο εγχειρίδιο “ΜΙΝΙ: Mini International Neuropsychiatric Interview”. Το ΜΙΝΙ περιλαμβάνει διαγνωστικές ερωτήσεις για τη ΜΚΔ και τη ΔΜΣ καθώς και ερωτήσεις για τη διαφορική τους διάγνωση, που έχουν διατυπωθεί σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-IV. Η συλλογή των στοιχείων πραγματοποιήθηκε με προσωπική συνέντευξη. Πρόκειται για συγχρονική μελέτη και μελέτη ασθενών-μαρτύρων, με δείγμα 198 ατόμων: 102 από ΜΕΘ (Ομάδα ΜΕΘ) και 96 από κάποιο παθολογικό-χειρουργικό τμήμα (Ομάδα μη ΜΕΘ). Τα αποτελέσματα από τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έδειξαν ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της εμφάνισης ΜΚΔ και ΔΜΣ και της νοσηλείας σε ΜΕΘ, και ειδικότερα η νοσηλεία σε ΜΕΘ αυξάνει τις πιθανότητες εκδήλωσης ΜΚΔ κατά 1,94 φορές και κατά 3,48 φορές την πιθανότητα εμφάνισης ΔΜΣ, συγκριτικά με τη νοσηλεία σε άλλο τμήμα του νοσοκομείου. Επίσης, η ομάδα ΜΕΘ εμφάνισε υψηλότερα ποσοστά ΜΚΔ, με ποσοστό 32,4%, συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου, 19,8% και υψηλότερα ποσοστά ΔΜΣ, 35,3% σε αντίθεση με την ομάδα ελέγχου, 13,5%. Από τη διερεύνηση των κοινωνικο-δημογραφικών χαρακτηριστικών προέκυψε ότι οι γυναίκες που νοσηλεύονται σε ΜΕΘ έχουν σχεδόν πενταπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ΜΚΔ συγκριτικά με τους άνδρες της ΜΕΘ, και σχεδόν δώδεκα φορές περισσότερες πιθανότητες εκδήλωσης ΔΜΣ συγκριτικά με τους άνδρες. Οι μεγαλύτερες ηλικίες στη ΜΕΘ εμφανίζουν χαμηλότερες πιθανότητες εμφάνισης ΔΜΣ. Όσον αφορά στα κλινικά χαρακτηριστικά η κλινική διάγνωση δεν σχετίζεται με την ανάπτυξη ΜΚΔ και ΔΜΣ σε καμία ομάδα, όμως υπάρχει θετική συσχέτιση της βαρύτητας της νόσου με την εμφάνιση ΜΚΔ και ΔΜΣ στη ΜΕΘ. Η διάρκεια νοσηλείας αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα μόνο στην ανάπτυξη ΜΚΔ στην ομάδα ΜΕΘ. Στην παρούσα μελέτη το 11,6% του συνολικού δείγματος (ομάδα ΜΕΘ: 17,6%, ομάδα ελέγχου: 5,2%) βρέθηκε να πληροί παράλληλα τα κριτήρια ΜΚΔ και ΔΜΣ. Τα παραπάνω αποτελέσματα έρχονται σε συμφωνία με παρόμοιες έρευνες στη διεθνή βιβλιογραφία. Η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων ΜΚΔ και ΔΜΣ σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ταχύτερη αποκατάσταση και σε βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.
Λέξεις-κλειδιά: Διαταραχή μετατραυματικού stress, μείζων κατάθλιψη, Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, παράγοντες κινδύνου
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 25(4), 257-269, 2014 - Ερευνητική εργασία