Κατάχρηση οινοπνευματωδών στην Ελλάδα: 15 χρόνια εμπειρίας στο πλαίσιο ενός εξειδικευμένου εξωτερικού προγράμματος απεξάρτησης
Β. Πομίνι, Λ. Μέλλος, Θ. Παπαρρηγόπουλος, Ι. Λιάππας
Η χρήση οινοπνευματωδών αποτελεί διαδεδομένη παραδοσιακή συνήθεια στην Ελλάδα. Σύμφωνα με επιδημιολογικές έρευνες στον γενικό πληθυσμό, τρεις στους τέσσερεις Έλληνες ηλικίας 12–64 ετών ανέφεραν κατανάλωση κάποιου οινοπνευματώδους ποτού κατά τον τελευταίο χρόνο, ενώ το 10% από αυτούς ανέφερε τουλάχιστον ένα επεισόδιο κατάχρησης τον τελευταίο μήνα. Επίσης, η πλειονότητα των εφήβων ηλικίας 13–18 ετών ανέφερε ότι κατανάλωσε κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, ενώ το 14,8% από αυτούς ανέφερε τουλάχιστον τρία επεισόδια κατάχρησης τον τελευταίο μήνα. Η διαφοροποίηση στον τρόπο χρήσης οινοπνευματωδών, όπως και οι αλλαγές στα χαρακτηριστικά των ατόμων που παρουσιάζουν προβλήματα σχετιζόμενα με τη χρήση αλκοόλ, συνδέονται με τις πολιτισμικές και οικονομικές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών. Το Πρόγραμμα «ΑΘΗΝΑ» αποτελεί μία εξωτερικού τύπου θεραπευτική μονάδα απεξάρτησης, η οποία απευθύνεται σε άτομα που κάνουν κατάχρηση ή έχουν εξαρτηθεί από παράνομες ψυχoτρόπες ουσίες ή/και αλκοόλ, καθώς και στις οικογένειές τους. Είναι μία εξειδικευμένη «στεγνή» υπηρεσία που δεν χορηγεί υποκατάστατα εθιστικών ουσιών και στελεχώνεται από ειδικούς ψυχικής υγείας που λειτουργούν ως ενιαία διεπιστημονική ομάδα. Στις κύριες θεραπευτικές προσεγγίσεις που εφαρμόζονται στο πρόγραμμα συμπεριλαμβάνονται οι τεχνικές κινητοποίησης, η γνωσιακή-συμπεριφορική ατομική ψυχοθεραπεία και η συστημική ψυχοθεραπεία οικογένειας. Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται συνήθως στις περιπτώσεις συννοσηρότητας. Επιπλέον στήριξη προσφέρεται μέσω της χορήγησης φαρμάκων ανταγωνιστών ή/και μέσω βραχείας νοσηλείας σε ειδικό ψυχιατρικό τμήμα, εφόσον αυτό κρίνεται απαραίτητο. Δεν τίθενται αυστηροί χρονικοί περιορισμοί σχετικά με τη διάρκεια και τη λήξη της θεραπείας. Συνολικά, 1511 άτομα με προβλήματα σχετιζόμενα με τη χρήση αλκοόλ απευθύνθηκαν στο Πρόγραμμα «ΑΘΗΝΑ» κατά το διάστημα 1998–2013. Στην παρούσα αποτίμηση περιγράφονται οι σημαντικότερες αλλαγές που παρατηρήθηκαν στα χαρακτηριστικά των ατόμων με προβλήματα σχετιζόμενα με την κατάχρηση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας, όπως: (α) ο σταδιακά αυξανόμενος αριθμός γυναικών που απευθύνονται στο πρόγραμμα, (β) το αυξανόμενο ποσοστό νεαρών ατόμων που παρουσιάζονται με χρήση πολλαπλών ουσιών και συνύπαρξη άλλης ψυχικής διαταραχής, (γ) ο αυξανόμενος αριθμός ενηλίκων με καθημερινή χρήση/κατάχρηση αλκοόλ, (δ) το μειούμενο ποσοστό μεσήλικων ατόμων με χρόνιο πρόβλημα κατάχρησης και εξάρτησης από το αλκοόλ, με έναρξη σε νεαρότερη ηλικία και αργή εξέλιξη των σχετιζόμενων προβλημάτων, και (ε) ο αυξανόμενος αριθμός ηλικιωμένων με χρόνια εξάρτηση από το αλκοόλ και παράλληλες σοβαρές νευρολογικού τύπου επιπλοκές. Επιπλέον, δίνονται στοιχεία σχετικά με τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των ατόμων με προβλήματα σχετιζόμενα με το αλκοόλ (n=133) που απευθύνθηκαν για βοήθεια στο Πρόγραμμα «ΑΘΗΝΑ» κατά τη διάρκεια του έτους 2012, και επισημαίνεται η ανάγκη επαγρύπνησης των υπηρεσιών απεξάρτησης λόγω των αλλαγών που επέφερε η πρόσφατη οικονομική κρίση.
Λέξεις-κλειδιά: Kατάχρηση αλκοόλ, Απεξάρτηση από το αλκοόλ, Εξωτερικό πρόγραμμα απεξάρτησης, Πρόγραμμα «ΑΘΗΝΑ»
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 25(3), 208-216, 2014 - Eιδικό άρθρο