Στάσεις και αντιλήψεις προσωπικού και ενοίκων-ασθενών σε στεγαστικές δομές της Θεσσαλίας
Ε.Ν. Λακιώτη, Ν.Β. Αγγελόπουλος, Β.Δ. Τομαράς
Με την εφαρμογή της «Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» στην Ελλάδα, η φροντίδα των ατό μων με χρόνιες ψυχικές διαταραχές άρχισε να μεταφέρεται από τα ψυχιατρεία σε προστατευμένους χώρους στέγασης στην κοινότητα (οικοτροφεία, ξενώνες, προστατευμένα διαμερίσματα), για την ψυχοκοινωνική τους αποκατάσταση, με στόχο τον απο ϊδρυματισμό και την κοινωνική τους επανένταξη. Η παρούσα εργασία αποσκοπούσε στην καταγραφή και ανάλυση των στάσεων και αντιλήψεων του προσωπικού και των ενοίκων-ασθενών των 17 στεγαστικών δομών (5 οικοτροφείων, 4 ξενώνων και 8 προστατευμένων διαμερισμάτων) του Προγράμματος «Ψυχαργώς» στη Θεσσαλία, καθώς και στον έλεγχο της υπόθεσης νεοϊδρυματικού χαρακτήρα των δομών αυτών. Πραγματοποιήθηκε επιτόπια συλλογή πρωτογενών στοιχείων από 157 μέλη του προσωπικού και 88 ενοίκους-ασθενείς των δομών, με τη χρήση πρωτότυπων ερωτηματολογίων καθώς και της κλίμακας Ολικής Εκτίμησης Λειτουργικότητας–ΚΟΕΛ (Global Assessment Scale, GAS). Οι ανεξάρτητες μεταβλητές για το προσωπικό (φύλο, ηλικία, μόρφωση-έτη σπουδών, ειδικότητα, νομική μορφή της δομής και χρόνος προϋπηρεσίας σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας) και για τους ενοίκους-ασθενείς (φύλο, ηλικία, βαθμολογία στην κλίμακα GAS, νομική μορφή της δομής, χρόνος παραμονής στη συγκεκριμένη δομή και χρόνος πρότερης παραμονής σε ψυχιατρικά ιδρύματα) συσχετίστηκαν με τις μεταβλητές ενδιαφέροντος για πιθανή συνάφεια (x2). Το επίπεδο σημαντικότητας τέθηκε στο 0,05. Για την επεξεργασία των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS 16.0. Η υπόθεση νεοϊδρυματικού χαρακτήρα των δομών ελέγ χθηκε μέσω επαναληπτικής απογραφής 34 μήνες αργότερα. Για το προσωπικό, καταγράφηκε θετικό μεν κίνητρο ως προς τον θεσμό των στεγαστικών δομών, αλλά αρνητική άποψη σχετικά με την προοπτική πλήρους αποθεραπείας των ενοίκων-ασθενών και σκεπτικισμός ως προς την αποδοχή αυτών από την τοπική κοινότητα. Ασφαλώς, θετικό είναι ότι ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των εργαζομένων επιθυμεί, έστω και υπό προϋποθέσεις, να γίνουν ανάδοχοι ενοίκων-ασθενών. Οι ένοικοι-ασθενείς διατηρούν καλές σχέσεις με το προσωπικό και τους συγκατοίκους τους και αισθάνονται ικανοποίηση από τον χώρο διαμονής και τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Δηλώνουν ωστόσο, κατά πλειοψηφία (κυρίως οι πιο λειτουργικοί και με ηπιότερη συμπτωματολογία), την επιθυμία για περισσότερη αυτονομία, ως προς τον βαθμό εποπτείας από το προσωπικό, την επαφή τους με την τοπική κοινότητα, την προοπτική αναδοχής, την προοπτική επανόδου στη φυσική οικογένεια καθώς και διαβίωσης σε προσωπικό χώρο. Τελικά, τα αποτελέσματα της έρευνας γεννούν απαισιοδοξία ως προς τον ενδιάμεσο-μεταβατικό χαρακτήρα των στεγαστικών δομών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, καθώς μόνον ένα ελάχιστο ποσοστό των ενοίκων-ασθενών μετακινήθηκε, κατά το διάστημα μεταξύ των δύο απογραφών, προς στέγαση μειωμένης εποπτείας, και κανείς προς την κοινότητα. Ωστόσο, η λειτουργικότητα μιας, όχι ευκαταφρόνητης, μερίδας των ενοίκων-ασθενών θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με στόχο την έξοδό τους από νεοϊδρυματικά σχήματα στέγασης και διαβίωσης και την κοινωνική τους επανένταξη.
Λέξεις-κλειδιά: ψυχικές διαταραχές, Κοινωνική επανένταξη, Κοινοτικές στεγαστικές δομές, Στάσεις απέναντι στη ψυχική διαταραχή, Ικανοποίηση ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, Νεο-ιδρυματισμός
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 25(2), 119-128, 2014 - Ερευνητική εργασία