Απόπειρες αυτοκτονίας στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στην Αθήνα
Κ. Σταυριανάκος, Β. Κονταξάκης, Γ. Μουσσάς, Κ. Παπλός, Θ. Παπασλάνης, Μ. Χαβάκη-Κονταξάκη, Γ.N. Παπαδημητρίου
Η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά θεωρείται προϊόν πολύπλοκων νοητικών και συναισθηματικών διεργασιών και αποτελεί φαινόμενο διαχρονικό, παγκόσμιο και πολυπαραγοντικό. Περίοδοι οικονομικής ύφεσης κατά το παρελθόν, όπως το «κραχ» των ΗΠΑ το 1929 και οι οικονομικές κρίσεις της Ασίας, της Ρωσίας και της Αργεντινής κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990, έχουν συνδυαστεί με επιβάρυνση της ψυχικής υγείας των πληγέντων. Η ανεργία, η εργασιακή ανασφάλεια, τα χρέη, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός φαίνεται ότι οδηγούν σε υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης αγχωδών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων και αύξηση της αυτοκτονικότητας. Οι αρνητικές συνέπειες της οικονομικής δυσπραγίας στην ψυχική υγεία ενισχύονται από τη χρήση αλκοόλ και ουσιών και τον περιορισμό των κρατικών δαπανών για τις υπηρεσίες υγείας. Η οικονομική κρίση που πλήττει σήμερα ευρωπαϊκές χώρες άρχισε το 2008 και η μελέτη της επίδρασής της στην ψυχική υγεία των Ευρωπαίων πολιτών βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Ελλάδα είναι ίσως η χώρα που έχει πληγεί περισσότερο από κάθε άλλη από την οικονομική κρίση. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει αφενός αν υπάρχει αύξηση των αποπειρών αυτοκτονίας και αφετέρου αν υπάρχει διαφοροποίηση των κοινωνικο-δημογραφικών και κλινικών χαρακτηριστικών των αποπειραθέντων σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Πραγματοποιήθηκε έρευνα αναδρομικού τύπου. Μελετήθηκαν οι τυποποιημένοι-ημιδομημένοι φάκελοι 165 ασθενών που νοσηλεύτηκαν στις Παθολογικές Κλινικές του Γενικού Νοσοκομείου «Η Σωτηρία» στην Αθήνα μετά από απόπειρα αυτοκτονίας το 2007 (προ της οικονομικής κρίσης) και το 2011 (κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης). Στο σύνολο των αποπειραθέντων οι περισσότεροι (n=95, 57,6%) διαγνώστηκαν με ψυχική διαταραχή. Συχνότερες ψυχικές διαταραχές ήταν οι διαταραχές της διάθεσης (n=60, 63,2%) Καταγράφηκαν τα δημογραφικά στοιχεία των ασθενών, το ψυχιατρικό ιστορικό τους, η παρούσα ψυχική τους κατάσταση (σοβαρότητα της ψυχοπαθολογίας) και το ιστορικό αποπειρών αυτοκτονίας. Ακόμη, εκτιμήθηκε η σοβαρότητα των αποπειρών αυτοκτονίας. Οι απόπειρες αυτοκτονίας ήταν 70 το 2007, προ της οικονομικής κρίσης (μ.ο. ηλικίας 36,9 έτη, 71% γυναίκες) και 95 το 2011, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης (μ.ο. ηλικίας 41,0 έτη, γυναίκες 65%). Παρατηρήθηκε αύξηση των αποπειρών αυτοκτονίας της τάξεως του 35,71%. Οι διαφορές που διαπιστώθηκαν μεταξύ των δύο ετών, όσον αφορά το φύλο και την ηλικία, δεν ήταν στατιστικά σημαντικές. Σχετικά με την επαγγελματική και οικογενειακή κατάσταση αναδείχτηκε στατιστικά σημαντική αύξηση των ανέργων (p=0,004) και των έγγαμων/χήρων/διαζευγμένων αποπειραθέντων (p=0,02). Διαφοροποίηση στη σοβαρότητα των αποπειρών αυτοκτονίας πριν και κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης δεν αναδείχτηκε. Πιθανότατα η οικονομική κρίση σχετίζεται με αυξητική τάση των αποπειρών αυτοκτονίας στον αθηναϊκό πληθυσμό. Συχνότερα αποπειρώνται κατά τη διάρκεια της κρίσης οι άνεργοι και οι έγγαμοι, χήροι, διαζευγμένοι. Κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία και εφαρμογή μέτρων πρόληψης της αυτοκτονικότητας με την έγκυρη και έγκαιρη αναγνώριση και την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση ειδικών ομάδων ατόμων υψηλού κινδύνου στη διάρκεια οικονομικής κρίσης.
Λέξεις-κλειδιά: Οικονομική κρίση, Αθήνα, Aπόπειρες αυτοκτονίας, Κοινωνικο-δημογραφικές παράμετροι, Κλινικές-ψυχοπαθολογικές παράμετροι
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 25(2), 104-110, 2014 - Ερευνητική εργασία