Παιδική και εφηβική Ψυχιατρική: Η κατάσταση στα Βαλκάνια
M. Pejovic-Milovancevic, V. Miletic, D. Anagnostopoulos, M. Raleva, V. Stancheva, M. Burgic-Radmanovic, Z. Barac-Otasevic, V. Ispanovic
Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η κατάσταση της παιδικής και εφηβικής Ψυχιατρικής στις ακόλουθες βαλκανικές χώρες, Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, ΠΓΔΜ και Μαυροβούνιο. Αυτές οι χώρες είναι νέες δημοκρατίες, εκτός της Ελλάδας, και βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο οργάνωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Στο σύνολό τους έχουν ενεργοποιήσει προγράμματα αλλαγής της ψυχιατρικής περίθαλψης στη κατεύθυνση της αποασυλοποίη σης και της ανάπτυξης εξωνοσοκομειακών δομών αντιμετώπισης των ψυχικών διαταραχών. Η Παιδοψυχιατρική ειδικότητα εξακολουθεί να υπολείπεται σε ανάπτυξη της Ψυχιατρικής των ενηλίκων σε πολύ σημαντικό, αν και διαφορετικό, βαθμό μεταξύ αυτών των χωρών. Ο αριθμός των προσφερόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους κρίνεται ανεπαρκής και το είδος των υπηρεσιών περιορισμένο και ελλιπές. Η κατάσταση αυτή αντανακλάται και στον περιορισμένο αριθμό των παιδοψυχιάτρων και των άλλων ειδικών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους. Καθώς και στην παντελή απουσία (Μαυροβούνιο) ή την ανεπάρκεια ειδικών προγραμμάτων και δράσεων για τα παιδιά και τους εφήβους. Το ίδιο ισχύει και για τη νομοθεσία για την ψυχική υγεία. Η Ελλάδα αποτελεί την εξαίρεση τόσο στην ανάπτυξη όλου του φάσματος των υπηρεσιών, του αριθμού των ειδικών, όσο και στη διαμόρφωση επαρκούς νομοθετικού πλαισίου με την επιπρόσθετη ενίσχυση τού από την υιοθέτηση όλων των διεθνών συμβάσεων για τα δικαιώματα του παιδιού. Σ’ όλες τις χώρες παρατηρείται μεγάλη αύξηση των παιδιών και εφήβων που έχουν ανάγκες ψυχικής υγείας. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην επίδραση των βίαιων και απότομων αλλαγών, που συνέβησαν στις περισσότερες χώρες, στην εμφάνιση αυξημένης και συνδεόμενης με το στρες ψυχοπαθολογίας και ψυχοκοινωνικών προβλημάτων στα παιδιά και τις οικογένειες. Παρατηρείται ιδιαίτερη ανάπτυξη των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων σε όλες τις χώρες, οι οποίες αναλαμβάνουν να πραγματοποιήσουν σημαντικό μέρος του μεταρρυθμιστικού έργου. Επισημαίνεται η ανησυχητική παρουσία του φαινομένου της επαγγελματικής εξουθένωσης και της μετανάστευσης των ειδικών από τις χώρες τους. Τέλος υπογραμμίζεται η κοινή ανάγκη για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων και αντίστοιχων κλινικών πρακτικών στο σύνολο των βαθμών πρόληψης που να ευνοούν τη διεπιστημονική συνεργασία, τη βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση στην κατανόηση και την αντιμετώπιση των ζητημάτων ψυχικής υγείας καθώς και η ανάπτυξη της συνεργασίας όλων των θεσμών γύρω από το παιδί (εκπαίδευση, υγεία κ.λπ.). Όλα αυτά κρίνεται σκόπιμο να αποτυπώνονται σε ένα εθνικό σχέδιο προαγωγής της ψυχικής υγείας των παιδιών, στη βάση του οποίου θα μπορούσε να αναπτυχθεί η απαραίτητη διακρατική συνεργασία των βαλκανικών χωρών για την προαγωγή της έρευνας, της ανταλλαγής εμπειριών, των κοινών πρακτικών, της αλληλοκατανόησης και του αμοιβαίου οφέλους.
Λέξεις-κλειδιά: Παιδοψυχιατρική, ψυχική υγεία, Υπηρεσίες, Βαλκανικές χώρες.
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 25(1), 48-54, 2014 - Ερευνητική εργασία