Υποκατηγορίες γνωσιακών ελλειμμάτων και ψυχοπαθολογικές παράμετροι σε ασθενείς του σχιζοφρενικού φάσματος
Μ.Ε.Β. Κονταξάκη, Ε. Κάττουλας, Ν. Σμυρνής, Ν.Κ. Στεφανής
Η γνωσιακή δυσλειτουργία αποτελεί πυρηνικό χαρακτηριστικό της σχιζοφρενικής διαταραχής ενώ από πολλούς ερευνητές θεωρείται μια από τις διαστασιακές της συνιστώσες. Εμφανίζεται περίπου σε ποσοστό 85% των ασθενών και σχετίζεται αρνητικά με την έκβαση της διαταραχής, την ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα του ασθενούς, όπως και τη μη συμμόρφωση στη θεραπεία. Στη σχιζοφρένεια διάφορες πλευρές της γνωσιακής λειτουργίας δυσλειτουργούν, όπως η προσοχή, η μνήμη, οι εκτελεστικές λειτουργίες, ο λόγος. Σήμερα υποστηρίζεται ότι εκτός από την κλινική ετερογένεια της σχιζοφρένειας υπάρχει και ετερογένεια όσον αφορά στη νευρογνωσιακή δυσλειτουργία. Οι σύγχρονες μελέτες για τη γνωσιακή δυσλειτουργία στη σχιζοφρένεια χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές μπαταρίες δοκιμασιών των επιμέρους γνωσιακών λειτουργιών. Οι ηλεκτρονικές γνωσιακές δοκιμασίες παρουσιάζουν μεγαλύτερες δυνατότητες στη συλλογή λεπτομερών δεδο-μένων, περιορίζουν την επιρροή και τα πιθανά λάθη του εξεταστή εφόσον είναι πλήρως τυποποιημένες και διευκολύνουν τη συλλογή και την επαλήθευση των ερευνητικών δεδομένων. Σκοποί της παρούσας μελέτης είναι: η σύγκριση σε επιμέρους γνωσιακές δοκιμασίες των ασθενών της μελέτης και υγιών μαρτύρων και, η αναζήτηση συσχετίσεων μεταξύ ειδικών ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων και υποκατηγοριών γνωσιακών ελλειμμάτων των ασθενών της μελέτης, χρησιμοποιώντας την ηλεκτρονική κονσόλα Cogtest. Στην έρευνα συμπεριελήφθησαν 71 άρρενες ασθενείς (μέση ηλικία 30,23±7,71 έτη) με διάγνωση «σχιζοφρένεια ή άλλες ψυχωσικές διαταραχές» που εισήχθησαν σε ένα ψυχιατρικό τμήμα της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο (συνεχείς εισαγωγές). Από τη μελέτη εξαιρέθηκαν ασθενείς με σοβαρές νευρολογικές παθήσεις, σοβαρά προβλήματα ακοής και όρασης, νοητική υστέρηση, κατάχρηση ουσιών ή/και οινοπνευματωδών. Οι κλινικές διαγνώσεις του δείγματος των ασθενών της μελέτης έγιναν στη βάση της δομημένης διαγνωστικής συνέντευξης "Diagnostic Interview for Psychosis" (DIP), και επιβεβαιώθηκαν μετά από κλινική εκτίμηση δύο ανεξάρτητων ψυχιάτρων στη βάση των διαγνωστικών κριτηρίων του DSM-IVTM. Στην έρευνα συμπεριλήφθηκε ομάδα 20 αρρένων υγιών μαρτύρων (μέση ηλικία 31,65±5,90 έτη), που πληρούσαν τα ίδια κριτήρια εισαγωγής στη μελέτη όπως κι η ομάδα των ασθενών, όπως και τα ίδια κριτήρια αποκλεισμού από αυτήν, έχοντας πλή- ρως ελεύθερο ψυχιατρικό ιστορικό. Για τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων της μελέτης χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS.17. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, τα υγιή άτομα της ομάδας ελέγχου διαφοροποιούνταν από τους ασθενείς σε στατιστικά σημαντικό βαθμό σε όλες τις γνωσιακές δοκιμασίες. Η διερεύνηση για πιθανές συσχετίσεις σχετικά με τα ψυχωτικά συμπτώματα και τις γνωσιακές δυσλειτουργίες ανέδειξε τα παρακάτω: οι ψευδαισθήσεις, οι παραληρητικές ιδέες υψηλής οργάνωσης, οι παραληρητικές ιδέες διωκτικού τύπου, η διέγερση, η κατατονία και το απρόσφορο συναίσθημα δεν συσχετίστηκαν με οποιαδήποτε υποκατηγορία γνωσιακής δυσλειτουργίας. Το αμβλύ συναίσθημα συσχετίστηκε σημαντικά με την παρεμπόδιση απάντησης ("GoNoGo test", p=0,007), ενώ ο πτωχός λόγος συσχετίστηκε σημαντικά με τη δηλωτική μνήμη προσώπων ("FMT test", p=0,002). Επιπροσθέτως, η ψυχοκινητική ικανότητα (μη-επικρατιτικό χέρι) συσχετίστηκε σημαντικά με τις γενικευμένες παραληρητικές ιδέες (“TST test”, p= 0,033) και με το περιεσφιγμένο συναίσθημα ("TST test", p=0,026). Εξάλλου, εντοπίστηκε μια τάση για στατιστική σημαντικότητα όσον αφορά στις συσχετίσεις ανάμεσα στις παραληρητικές ιδέες διωκτικού τύπου και στις εκτελεστικές λειτουργίες ("CPT test", p=0,053), ανάμεσα στο απρόσφορο συναίσθημα και στη δηλωτική μνήμη προσώπων ("FMT test", p=0,056), και τέλος ανάμεσα στην ψυχοκινητική ικανότητα και στον πτωχό λόγο ("TST test", p=0,086).
Λέξεις-κλειδιά: Ψυχοπαθολογία, Σχιζοφρενικό φάσμα, Γνωσιακά ελλείμματα
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 25(1), 27-38, 2014 - Ερευνητική εργασία