Ήπια νευρολογικά σημεία στη σχιζοφρένεια: Συσχετίσεις με ηλικία, φύλο, εκπαίδευση και ψυχοπαθολογία
Π. Παναγιωτίδης, Γ. Καπρίνης, Α. Ιακωβίδης, Κ. Φουντουλάκης
Αν και η παθοβιολογία της σχιζοφρένειας μπορεί να διερευνηθεί σε πολλαπλά επίπεδα, η οργανική θεώρησή της ως πάθηση του εγκεφάλου υποδηλώνει ταυτόχρονα την ύπαρξη νευρολογικών χαρακτηριστικών. Η παρά την κλίνη εξέταση των νευρολογικών διαταραχών, μέσω μιας τυπικής νευρολογικής κλινικής εξέτασης, θεωρείται ως μια άμεση και ανέξοδη μέθοδος για την αξιολόγηση της εγκεφαλικής δυσλειτουργίας στη σχιζοφρένεια. Οι νευρολογικές ανωμαλίες παραδοσιακά κατηγοριοποιούνται σε «σκληρά σημεία» (διαταραχές στις κινητικές, αισθητικές και αντανακλαστικές εκδηλώσεις, οι οποίες και δεν φαίνεται να επηρεάζονται στη σχιζοφρένεια) και σε «ήπια σημεία», τα οποία αναφέρονται σε περισσότερο σύνθετες διαδικασίες όπως οι διαταραχές του κινητικού ελέγχου, της απαρτίωσης της αισθητικής λειτουργίας, της αισθητικοκινητικής ολοκλήρωσης και της εγκεφαλικής πλαγίωσης. Επιπρόσθετα, τα ήπια νευρολογικά σημεία (ΗΝΣ) είναι ελάσσονες κινητικές και αισθητικές ανωμαλίες οι οποίες θεωρούνται ως φυσιολογικές κατά τη διάρκεια της πρώιμης ανάπτυξης, αλλά παθολογικές όταν εμφανίζονται αργότερα ή επιμένουν πέραν της παιδικής ηλικίας. Τα ΗΝΣ επίσης, δεν φαίνεται να έχουν κάποια ειδική εντοπιστική σημασία, παρά είναι ενδεικτικά μιας αμβλυχράς νευρολογικής δυσλειτουργίας. Οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν ότι δεν είναι αντανάκλαση μόνο της ελλειμματικής απαρτίωσης των κινητικών και αισθητικών συστημάτων, αλλά και των δυσλειτουργικών νευρωνικών κυκλωμάτων σύνδεσης των υποφλοιωδών εγκεφαλικών δομών, όπως τα βασικά γάγγλια, το εγκεφαλικό στέλεχος και το μεταιχμιακό σύστημα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων σαράντα ετών, οι ερευνητικές εργασίες αναφέρουν συστηματικά την αυξημένη παρουσία των ΗΝΣ στους ασθενείς με σχιζοφρένεια, σε σύγκριση με τον υγιή πληθυσμό ή τους μη-ψυχωτικούς ψυχιατρικούς ασθενείς. Ωστόσο, η λειτουργική τους συσχέτιση παραμένει ασαφής και η ειδικότητά τους έχει συχνά αμφισβητηθεί, αν και υπάρχουν ενδείξεις μιας σχετικής ειδικότητας ως προς τη διάγνωση ή τη συμπτωματολογία. Πολλές μελέτες έχουν θεωρήσει τα ήπια σημεία ως κατηγορικές μεταβλητές, δυσκολεύοντας την αξιολόγηση των μεταβολών τους σε σχέση με τη συμπτωματολογία και/ή τη θεραπευτική παρέμβαση, ενώ άλλες μελέτες δεν συμπεριέλαβαν ικανό αριθμό αξιολογούμενων σημείων ή μια συστηματική εν πολλοίς εκτίμηση της υπάρχουσας εξωπυραμιδικής συμπτωματολογίας. Παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία ή το οικογενειακό ψυχιατρικό ιστορικό, θεωρείται ότι επηρεάζουν τα αποτελέσματα της νευρολογικής εκτίμησης, ενώ μόνο ένας σχετικά μικρός αριθμός ερευνών αναφέρει δεδομένα μιας μακροχρόνιας παρακολούθησης των ΗΝΣ σε έναν επαρκή αριθμό ατόμων, προκειμένου να αξιολογηθεί μια πιθανή έκπτωση των νευρολογικών λειτουργιών. Μια πρόσθετη δυσκολία στη ανάλυση της βιβλιογραφίας των ΗΝΣ έγκειται στη διαφορετικότητα των εκτιμούμενων σημείων από τις επιμέρους ερευνητικές ομάδες και/ή στη χρήση μη τυποποιημένων διαδικασιών και τρόπων βαθμολόγησης. Επιχειρείται η ανασκόπηση βασικών πληροφοριών αναφορικά με τις εμμένουσες δυσκολίες ως προς τον ορισμό και τη μέτρηση των ήπιων νευρολογικών σημείων, καθώς και ως προς τη σπουδαιότητα των σημείων σε σχέση με τους κλινικούς υποτύπους της σχιζοφρένειας και τα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά των ασθενών.
Λέξεις-κλειδιά: σχιζοφρένεια, Ψυχοπαθολογία, Ήπια νευρολογικά σημεία, Κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 24(4), 272-287, 2013 - Eιδικό άρθρο