Εκτίμηση της επικινδυνότητας Ελλήνων ψυχικά ασθενών
Σ. Μαρτινάκη, Χ. Τσόπελας, Δ. Πλουμπίδης, Α. Δουζένης, X. Τζαβάρα, Π. Σκαπινάκης, Β. Μαυρέας
Η πιθανότητα εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς από ψυχικά ασθενείς αποτελεί διαρκές αντικείμενο προβληματισμού. Ένα άλλο ζήτημα που απασχόλησε ιδιαίτερα τους ειδικούς, ήταν και ο προσδιορισμός της έννοιας της επικινδυνότητας. Τα σημαντικότερα σημεία σύγκλισης γύρω από την έννοια της επικινδυνότητας περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα εξής: (α) Παρατηρείται διεθνώς, σημαντική ανομοιογένεια και πολυμορφία στους ορισμούς και τις χρήσεις της έννοιας που διαθέτει σημαντική ευρύτητα. (β) Αναφέρεται στη δυνατότητα έκφρασης στο μέλλον βίαιης-επικίνδυνης συμπεριφοράς. (γ) Οι εμπλεκόμενοι επιστημονικοί κλάδοι (νομικοί, επαγγελματίες ψυχικής υγείας κ.ά.) της προσδίδουν διαφορετική διάσταση και την προσεγγίζουν με διαφορετικές μεθόδους. (δ) Καθίσταται ελαστική, αόριστη με σοβαρά ζητήματα που αφορούν στην εκτίμησή της, λόγω ασαφειών, έλλειψης επαρκών κριτηρίων αξιολόγησης και παρουσίας υποκειμενικών παραγόντων. Οι ακριβείς εκτιμήσεις της βίαιης συμπεριφοράς είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τους ψυχιατρικούς ασθενείς με ιστορικό βίας, καθώς στην απόφαση για το εξιτήριό τους, βαραίνει κυρίως η πιθανότητα πρόκλησης βλάβης τόσο στους ίδιους όσο και σε άλλους. Η παρούσα μελέτη είχε ως σκοπό να εκτιμήσει την πιθανότητα σε διακόσιους ενενήντα πέντε (295) ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε κάποιο ψυχιατρικό τμήμα γενικού ή ειδικού νοσοκομείου να εκδηλώσουν βίαιη συμπεριφορά. Ειδικότερα εξετάστηκε η προβλεπτική αξιοπιστία και εγκυρότητα της κλίμακας HCR-20 σε σχέση με την πορεία των ασθενών μετά την έκδοση εξιτηρίου. Η αξιολόγηση έγινε με τη συμπλήρωση των κλιμάκων HCR-20, PCL:SV και GAF. Χρησιμοποιήθηκαν οι ατομικοί φάκελοι, συνεντεύξεις και πληροφορίες από τους έμμεσους πληροφοριοδότες. Οι ασθενείς αυτοί παρακολουθήθηκαν για τη μελλοντική εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς (αποτυχημένη έκβαση) για τα επόμενα τρία χρόνια μετά το εξιτήριο. Ως αποτυχημένη έκβαση θεωρήθηκε η επανεισαγωγή λόγω βίαιης συμπεριφοράς, ή επίτευξης απόπειρας αυτοκτονίας ή εκδήλωσης κάποιας μορφής επιθετικής συμπεριφοράς. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις: 1η φάση: Μία εβδομάδα πριν το εξιτήριο έγινε η λήψη των δημογραφικών, ατομικών και οικογενειακών στοιχείων και δόθηκαν οι κλίμακες HCR-20, PCL:SV και GAF. 2η φάση: Στο τέλος κάθε εξαμήνου, καθόλη τη διάρκεια των τριών χρόνων, γινόταν λήψη κλινικών στοιχείων και επίδοση των προαναφερόμενων κλιμάκων. Πιθανή επόμενη νοσηλεία (αποτυχημένη έκβαση) κατά τη διάρκεια της μετα-παρακολούθησης αποτέλεσε τον δεύτερο χρόνο της έρευνας. Τόσο η HCR-20 όσο και η PCL:SV και οι υποκλίμακές τους, αποδείχτηκαν ισχυροί προβλεπτικοί παράγοντες αναφορικά με τις πιθανές επανεισαγωγές, την επιτυχή απόπειρα αυτοκτονίας και εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς. Μια σειρά άλλων παραγόντων όπως η οικογενειακή κατάσταση, το φύλο, το ιστορικό προηγούμενης εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς, η διάγνωση, ο αριθμός προηγούμενων νοσηλειών, το ιστορικό αυτο- και ετεροκαταστροφικής συμπεριφοράς στην οικογένεια, ο χρόνος νοσηλείας, η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση βρέθηκαν να σχετίζονται θετικά με τον κίνδυνο εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς. Τα αποτελέσματα της έρευνας συνάδουν με αυτά πολλών άλλων ερευνητικών εργασιών και συνηγορούν πως η κλίμακα HCR-20 μπορεί τελικά να χρησιμοποιηθεί και στη χώρα μας, ως ένα αξιόπιστο εργαλείο αξιολόγησης του κινδύνου για ψυχικά ασθενείς που νοσηλεύονται ή διαβιούν στην κοινότητα.
Λέξεις-κλειδιά: Επικινδυνότητα, Εκτίμηση κινδύνου, Πρόβλεψη βίαιης συμπεριφοράς
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 24(3), 185-196, 2013 - Ερευνητική εργασία