Το Φαινόμενο των Ηθικών Εσωτερικών Συγκρούσεων στη Νοσηλευτική Πρακτική
Σ. Κουτσούκη, Δ. Κοσμίδης
Εισαγωγή: Οι ηθικές εσωτερικές συγκρούσεις (ΗΕΣ) είναι μια διάσταση των ηθικών προβλημάτων που μελετήθηκε σχετικά πρόσφατα στη διεθνή βιβλιογραφία. Η ΗΕΣ προκύπτει όταν ο νοσηλευτής γνωρίζει την ηθικά κατάλληλη απόφαση που πρέπει να εφαρμόσει, αλλά είτε αδυνατεί είτε δρα με τρόπο ενάντια στις προσωπικές και στις επαγγελματικές του αξίες. Σκοπός: Η διερεύνηση των παραγόντων, των συνεπειών και των τρόπων διαχείρισης του φαινομένου των ηθικών εσωτερικών συγκρούσεων στη Νοσηλευτική. Υλικό-Μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε αναζήτηση ανασκοπικών και ερευνητικών μελετών στις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων EBCOhost, Science Direct, SCOPUS, και Wiley Online Library για το χρονικό διάστημα 1995−2010, με λέξεις-κλειδιά: “Moral distress”, “nursing” και “nursing care”. Το υλικό της μελέτης αποτέλεσαν δημοσιευμένες μελέτες στην αγγλική γλώσσα που αναφέρονταν στις ηθικές εσωτερικές συγκρούσεις των νοσηλευτών. Αποτελέσματα: Η βιβλιογραφική ανασκόπηση έδειξε ότι οι ΗΕΣ αποτελούν ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που σχετίζεται με το ηθικό περιβάλλον εργασίας των νοσηλευτών. Η δημιουργία τους οφείλεται τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη δυνατότητα εφαρμογής των ηθικών αποφάσεων. Οι συχνότερες καταστάσεις πρόκλησης του φαινομένου αφορούν (α) στην αδυναμία των νοσηλευτών να επηρεάσουν τις ιατρικές αποφάσεις που σχετίζονται με τη μάταιη θεραπεία και την ανεπαρκή αντιμετώπιση του πόνου, (β) στη μη αναγνώριση των επιθυμιών του ασθενούς και στην ελλιπή ενημέρωσή του και (γ) στην ελλιπή στελέχωση και συνεργασία με μη ικανούς συνεργάτες. Η βιβλιογραφία έχει δείξει ότι οι ΗΕΣ είναι για τους νοσηλευτές σημαντικός παράγοντας συναισθηματικής κόπωσης και επαγγελματικού άγχους, ενώ έχει συνδεθεί με την εγκατάλειψη της θέσης ή του επαγγέλματος, τη μη ικανοποίηση από την εργασία και την αποστασιοποίηση των νοσηλευτών από τους ασθενείς και τους συγγενείς. Για την αντιμετώπισή τους οι νοσηλευτές υιοθετούν ποικίλες παθητικές ή ενεργητικές συμπεριφορές ενώ αναφέρουν έλλειψη διαθέσιμων πόρων υποστήριξης ή εμπόδια στη χρήση αυτών. Οι στρατηγικές πρόληψης και αντιμετώπισης περιλαμβάνουν δομικές αλλαγές στο περιβάλλον εργασίας. Απαιτούν την ανάπτυξη και την εφαρμογή προγραμμάτων εκπαίδευσης σε θέματα ηθικής, την ανάπτυξη συμβουλίων ηθικής, τη βελτίωση των σχέσεων επικοινωνίας και συνεργασίας, τη συμμετοχή των νοσηλευτών στις κλινικές αποφάσεις, την ενίσχυση της ηθικής ακεραιότητας των νοσηλευτών και την προώθηση ηθικών συμπεριφορών, με έμφαση στη διατήρηση των προτύπων φροντίδας. Συμπεράσματα: Οι ΗΕΣ αποτελούν σοβαρό πρόβλημα των νοσηλευτών στην κλινική πρακτική. Η συνειδητοποίηση και η εξωτερίκευση των ηθικών εσωτερικών συγκρούσεων αποτελεί ατομικό καθήκον των νοσηλευτών αλλά και καθήκον της νοσηλευτικής ηγεσίας που οφείλει να αναπτύξει πολιτικές σχετικά με τη φροντίδα των ασθενών αλλά και την ανάπτυξη και προστασία των ηθικών ρόλων των νοσηλευτών.
Λέξεις-κλειδιά: νοσηλευτική φροντίδα, Ηθικές εσωτερικές συγκρούσεις, Στρατηγικές πρόληψης
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ, 51(4), 354-363, 2012 - Γενικό άρθρο