Ψυχική νόσος σε δύο συνθέτες κλασικής μουσικής
Λ. Ρεμπελάκος, . Πουλάκου-Ρεμπελάκου Ε, Δ. Πλουμπίδης
Δεν είναι συχνό το φαινόμενο συνθετών κλασικής μουσικής που παρουσίασαν μείζονα ψυχική νόσο ή και νοσηλεύθηκαν σε ψυχιατρική κλινική, ενώ ελαφρότερες ψυχικές διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας έχουν συχνά περιγραφεί. Παρουσιάζονται και σχολιάζονται εδώ δύο, σχετικά άγνωστες στο ευρύ κοινό περιπτώσεις συνθετών, στο τέλος του 19ου και την αρχή του 20ού αιώνα, με σοβαρά ψυχοπαθολογικά φαινόμενα μη συφιλιδικής αιτιολογίας, καθώς η σύφιλη του κεντρικού νευρικού συστήματος υπήρξε συχνή γι’ αυτή τη χρονική περίοδο και αποτελούσε συχνά την αιτία ψυχικών διαταραχών σε καλλιτεχνικές προσωπικότητες στον χώρο της μουσικής. Οι δύο αυτοί ξεχασμένοι για πολλά χρόνια συνθέτες δεν ολοκλήρωσαν το έργο τους λόγω της εμφάνισης της νόσου σε κρίσιμη στιγμή της δημιουργικής τους δραστηριότητας. Πρώτος, ο Αυστριακός Hans Rott, αγαπημένος μαθητής του διάσημου συνθέτη Anton Bruckner και συμφοιτητής του Gustav Mahler στο Ωδείο της Βιέννης, παρουσίασε εικόνα σχιζοφρένειας. Τα συμπτώματα παρουσιάστηκαν σε ηλικία 23 ετών, μετά την απαξιωτική κριτική του Brahms , τη δυσμενή υποδοχή του έργου του αλλά και την αναγκαστική του μετακόμιση μακριά από τη γενέτειρά του. Νοσηλεύθηκε σε ένα άσυλο της Κάτω Αυστρίας κάτω από κακές συνθήκες, όπου και πέθανε από φυματίωση σε ηλικία μόλις 26 χρόνων. Από τα ολιγάριθμα έργα που άφησε, κυρίως η Πρώτη Συμφωνία τον έκανε γνωστό στους φιλόμουσους έναν αιώνα περίπου μετά τον τραγικό θάνατό του, όταν και πρωτοπαρουσιάστηκε δημόσια. Ο δεύτερος είναι ο Αρμένιος Komitas Vardapet που έμεινε ορφανός στη παιδική ηλικία, μεγάλωσε σε ιερατικές σχολές και χειροτονήθηκε πρώτα μοναχός και κατόπιν ιερέας, ενώ διεύρυνε τη μουσική του παιδεία και στο Βερολίνο. Το έργο του κατέχει περίοπτη θέση στην Αρμενική θρησκευτική μουσική, καθώς είναι εκείνος που εισήγαγε την πολυφωνία στην Αρμενική Εκκλησία και συνέλεξε παραδοσιακά τραγούδια από κάθε γωνιά της χώρας του, με αποτέλεσμα να θεωρείται δίκαια ο πατέρας της Αρμενικής Μουσικής. Το 1915, στη διάρκεια της γενοκτονίας των Αρμενίων εκτοπίσθηκε και βασανίσθηκε αλλά τελικά σώθηκε χάρη στις ενέργειες επωνύμων φίλων του και πολιτικών. Όμως η ψυχική του υγεία είχε σοβαρά κλονιστεί και πέρασε τα υπόλοιπα 20 χρόνια της ζωής του σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα, αρχικά στην Κωνσταντινούπολη κι έπειτα κατά κύριο λόγο στο Παρίσι, χωρίς ποτέ να αναρρώσει. Στις μέρες μας οι ψυχοπαθολογικές του εκδηλώσεις θεωρούνται είτε ως μετατραυματική κατάρρευση είτε ως εικόνα σχιζοφρένειας, με τις επιστημονικές γνώμες να διίστανται. Συζητιέται το ζήτημα της ψυχικής νόσου σε σχέση με την καλλιτεχνική δημιουργία και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στη βιογραφία, στη νόσο και στη νοσηλεία των δύο αυτών προικισμένων μουσικών.
Λέξεις-κλειδιά: σχιζοφρένεια, Συναισθηματικές διαταραχές, Μεγάλοι μουσικοί συνθέτες, H. Rott, K. Vardapet, Καλλιτεχνική δημιουργία, Συγκινησιακές διαταραχές
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(4), 344-353, 2012 - Eιδικό άρθρο