H χρήση της πληροφορικής στην Ψυχιατρική
Μ. Μαργαρίτη, Γ.Ν. Παπαδημητρίου
Η Τεχνολογία της πληροφορικής κυριαρχεί στην καθημερινότητά μας και αποτελεί πλέον αναπόσπαστο επαγγελματικό εργαλείο στην άσκηση της Ιατρικής και κατ’ επέκταση της Ψυχιατρικής. Η εξάπλωση της χρήσης της τεχνολογίας του διαδικτύου, συντελέσθηκε με πρωτόγνωρη ταχύτητα στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, καλύπτοντας σε ελάχιστες δεκαετίες το σύνολο των χωρών της γης, προσφέροντας καινοφανείς δυνατότητες μετάδοσης της πληροφορίας και οδηγώντας στην παγκοσμιοποίηση της γνώσης. Η ταχύτητα όμως με την οποία εγκαθίσταται η τεχνολογία της πληροφορικής στη ζωή μας, συνοδεύεται από δυσκολίες στην ενσωμάτωσή της. Η διαρκής εξέλιξη των εφαρμογών οδηγεί συχνά στην εντύπωση ότι προκειμένου να είμαστε σύγχρονοι και αποτελεσματικοί πρέπει συνεχώς να τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις, αφιερώνοντας κόπο και χρόνο που πολλές φορές δεν μπορούμε να διαθέσουμε. Συγχρόνως όμως, η ευρεία χρήση της μεταβάλλει τις ανάγκες των ασθενών μας και η αποτελεσματικότητά μας κρίνεται συνεχώς σ’ ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον που ενώ προσφέρει νέες δυνατότητες έχει και νέες απαιτήσεις. Η αρχική εντύπωση ότι η τεχνολογία της πληροφορικής είναι απλώς ένα εργαλείο που μπορεί να διευκολύνει την εργασία όσων έχουν τη διάθεση και τη δυνατότητα να τη χρησιμοποιήσουν, έχει πλέον αντικατασταθεί από την αντίληψη ότι η άσκηση της Ιατρικής τόσο στο κλινικό όσο και στο ακαδημαϊκό επίπεδο, προϋποθέτει επαρκή γνώση της σύγχρονης τεχνολογίας και την ανάπτυξη των σχετικών δεξιοτήτων για τη συνεχή επιμόρφωση και παρακολούθηση των καινοτόμων εφαρμογών της. Αποτέλεσμα αυτής της διαπίστωσης είναι η εισαγωγή των μαθημάτων τεχνολογίας στα Προγράμματα Σπουδών των Ιατρικών Σχολών της χώρας. Στο συγκεκριμένο άρθρο προσφέρεται μια συνοπτική περιγραφή των χρήσεων της τεχνολογίας της πληροφορίας στην Ψυχιατρική. Ειδικότερα, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι μια από τις πλέον δημοφιλείς διαδικτυακές υπηρεσίες και παρατηρείται διεθνώς μια αυξανόμενη πίεση εκ μέρους του κοινού για επικοινωνία με τον ιατρό μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Παράλληλα, σχεδόν όλα τα ψυχιατρικά περιοδικά σήμερα, διαθέτουν ψηφιακή ηλεκτρονική έκδοση με αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου των άρθρων που δημοσιεύονται, την ευκολία άντλησης των ζητούμενων πληροφοριών και τελικά τη μείωση του χρόνου που χρειάζεται ένας ψυχίατρος για να φθάσει να κατέχει ένα εξειδικευμένο γνωστικό πεδίο. Το διαδίκτυο επίσης παρέχει τη δυνατότητα στους ψυχιάτρους που βρίσκονται στον τόπο διαμονής τους, από τα γραφεία τους ή από τα σπίτια τους, σε απομακρυσμένες περιοχές μιας χώρας ή σε αναπτυσσόμενες χώρες να μπορούν σχετικά εύκολα να λαμβάνουν μέρος σε προγράμματα συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης που εκπονούνται σε προηγμένα εκπαιδευτικά κέντρα, εκμηδενίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το φράγμα των αποστάσεων. Η Τηλεϊατρική επίσης, δημιουργήθηκε προκειμένου να καταστήσει εφικτή την πρόσβαση στο σύστημα υγείας, ανθρώπων που διαβιούν σε απομονωμένες γεωγραφικά περιοχές και με ελλιπή περίθαλψη. Τα συστήματα ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης από την άλλη πλευρά, αποτελούν και αναμένεται στο άμεσο μέλλον να αποτελέσουν την κύρια βάση της ανταλλαγής και διαχείρισης πληροφοριακού υλικού στο χώρο της υγείας. Εκτός όμως από τις χρήσεις τής τεχνολογίας στην άσκηση της Ψυχιατρικής, η τεχνολογία έχει και πολλές χρήσεις στην Ψυχιατρική Εκπαίδευση παρέχοντας πολύτιμη βοήθεια τόσο στους εκπαιδευόμενους όσο και στους εκπαιδευτές. Σήμερα η εκπαιδευτική κοινότητα έχει στη διάθεσή της πλήθος συσκευών, λειτουργικών συστημάτων και διαδικτυακών εφαρμογών, χρήσιμων στην Ιατρική Εκπαίδευση. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε την ύπαρξη τεχνολογικών εργαλείων για την εκπαιδευτική διοίκηση και διαχείριση, την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, εργαλεία για τη δημιουργία εκπαιδευτικού περιεχομένου και για τη μάθηση έξω από τα όρια της αίθουσας διδασκαλίας. Οι εξελίξεις που προκύπτουν από τη χρήση της τεχνολογίας είναι ραγδαίες και η χρήση της κομίζει νέες εφαρμογές που έχουν τη δυνατότητα να τροποποιούν το πλαίσιο άσκησης της Ιατρικής. Όμως, σε πολλές περιπτώσεις, οι εφαρμογές αυτές δεν συμπορεύονται με τις οδηγίες και τις αρχές που είναι διαθέσιμες στους ιατρούς προκειμένου να ασκούν το επάγγελμά τους με τρόπο που να μην αντιβαίνει στις ηθικές επιταγές. Το νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται αποτελεί πρόκληση για τη θέσπιση οδηγιών συνεπών με τις αρχές της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας.
Λέξεις-κλειδιά: Τεχνολογία, πληροφορική, Ψυχιατρική, Ψυχιατρική εκπαίδευση, Διαδίκτυο.
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(4), 322-333, 2012 - Eιδικό άρθρο