Γονεϊκή ικανότητα μητέρων με σχιζοφρένεια
Α. Αρβανίτη, Α. Σπυροπούλου, Ι. Ζέρβας
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα ποσοστά των κυήσεων των γυναικών που πάσχουν από σχιζοφρένεια δεν διαφέρουν σημαντικά σε σχέση με αυτά του γενικού πληθυσμού. Η σοβαρή ψυχική ασθένεια της μητέρας, σε συνδυασμό με φτωχή κοινωνική υποστήριξη και συννοσηρότητα, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη γονεϊκή της ικανότητα. Παρόλ' αυτά, η ποιότητα της γονεϊκής φροντίδας που μπορούν να παρέχουν οι μητέρες-ασθενείς δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη εκ των προτέρων. Μερικές μπορεί να είναι εξαιρετικοί γονείς, ενώ στο αντίθετο άκρο κάποιες μπορεί να κακοποιούν τα παιδιά τους και εξαιτίας αυτού να χάσουν την επιμέλειά τους. Η γονεϊκή ικανότητα επηρεάζεται σημαντικά από την επίγνωση του ασθενούς-γονέα για τη νόσο του. Οι πληροφορίες που χρειάζονται για την εκτίμηση της γονεϊκής ικανότητας των γυναικών-ασθενών, εκτός από τη μέτρηση της επίγνωσης, συμπεριλαμβάνουν τη διερεύνηση κινδύνου κακοποίησης του παιδιού από τη μητέρα. Παράγοντες που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για παιδική κακοποίηση είναι: (α) η ενεργός ψυχιατρική συμπτωματολογία, (β) το ιστορικό βίαιης συμπεριφοράς στο παρελθόν, (γ) το ιστορικό κακοποίησης της μητέρας στην παιδική ηλικία, (δ) το επικίνδυνο οικιακό περιβάλλον, (ε) οι στρεσογόνοι παράγοντες και η ελλιπής κοινωνική υποστήριξη της μητέρας και (στ) οι μη ρεαλιστικές γονεϊκές προσδοκίες. Οι παραπάνω παράγοντες είναι σκόπιμο να εκτιμώνται κλινικά καθώς και με τη χρήση κατάλληλων εργαλείων. Εργαλεία που έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως για τον σκοπό αυτόν είναι: (α) "Schedule for Assessment of Insight-SAI", (β) "Childhood Trauma Interview" (γ) "Home Observation for the Measurement of the Environment Inventory-HOME" και "Home Screening Questionnaire-HSQ" (δ) "Parental Stress Inventory-PSI", "Swedish Parenthood Stress Questionnaire-SPSQ", "Arizona Social Support Inventory" (ε) «Parent Opinion Questionnaire-POQ». Οι παρεμβάσεις για την εξασφάλιση της επαρκέστερης γονεϊκής φροντίδας εστιάζονται στην ανάγκη οικογενειακού προγραμματισμού: οι μητέρες με βαριά ψυχική ασθένεια έχουν λιγότερες γνώσεις σχετικά με την αναπαραγωγή και την αντισύλληψη, και οι κυήσεις τους συνήθως δεν είναι προγραμματισμένες. Έχει ιδιαίτερη σημασία ο οικογενειακός προγραμματισμός να είναι προσαρμοσμένος στις ιδιαίτερες ανάγκες των σχιζοφρενών μητέρων και να λαμβάνονται υπόψη οι εξής τομείς: (α) η βαρύτητα της νόσου, η χρονιότητά της, καθώς και η έναρξή της σε σχέση ή όχι με την κύηση, (β) η εκπαίδευση της πάσχουσας μητέρας ως ασθενούς ώστε να μάθει να αναγνωρίζει τα πρώιμα σημεία της επιδείνωσης της νόσου της και να συμμορφώνεται με τη φαρμακευτική αγωγή, (γ) η εκπαίδευσή της ως γονέα ώστε να αυξηθεί η ενσυναίσθηση (empathy) απέναντι στο μωρό και να μειωθούν οι τυχόν στρεβλές αντιλήψεις γι' αυτό, (δ) η στήριξή της στον ρόλο αυτό από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Λέξεις-κλειδιά: Μητρότητα, σχιζοφρένεια, Γονεϊκή ικανότητα
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(4), 314-321, 2012 - Eιδικό άρθρο