Η προβολή των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ) στην ενήλικη ζωή
Κ.Γ. Φρανσίς
Οι Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) είναι μια ομάδα νευροαναπτυξιακών διαταραχών που διαγιγνώσκονται στην πρώιμη παιδική ηλικία, αλλά επιμένουν σε όλη τη ζωή, αν και σημαντικές αλλαγές μπορούν να συμβούν. Απαντώνται σε συχνότητα 1–1,2%. Τα άτομα με τα σοβαρότερα προβλήματα, που χαρακτηρίζονται συνήθως από την απουσία λειτουργικής γλώσσας και άλλοτε άλλου βαθμού Νοητική Υστέρηση, χαρακτηρίζονται ως άτομα χαμηλής λειτουργικότητας. Στην άλλη άκρη του φάσματος βρίσκονται άτομα με ελαφρότερη συμπτωματολογία, λειτουργική ομιλία και τουλάχιστον φυσιολογική νοημοσύνη, τα οποία συχνά αναφέρονται ως άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας ή, αν δεν έχουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας, ως άτομα με σύνδρομο Asperger. Οι χαμηλότερης λειτουργικότητας πάσχοντες ενήλικοι μπορούν να παραπεμφθούν στον ψυχίατρο ενηλίκων κυρίως για προβλήματα συμπεριφοράς. Η αδυναμία έκφρασης των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν αφενός λόγω των γλωσσικών περιορισμών και αφετέρου λόγω των ελλειμμάτων στην εναισθησία τους, τους οδηγεί σε συμπεριφορικές εκτροπές (συχνά αυτο- και έτερο-επιθετικότητα), που προβληματίζουν και ανησυχούν το περιβάλλον τους και οδηγούν στην αναζήτηση ψυχιατρικής βοήθειας. Η αντιμετώπισή τους συχνότερα, αν και όχι πάντοτε δικαιολογημένα, εστιάζεται στη φαρμακευτική αγωγή. Μια ιδιαίτερη κατάσταση που θα πρέπει να προσεχθεί είναι η κατατονία που μπορεί να εμφανιστεί μετά την εφηβεία στο πλαίσιο της ΔΑΦ και η οποία δεν σηματοδοτεί συννοσηρότητα με άλλη διαταραχή, όπως η σχιζοφρένεια, αλλά αποτελεί ακραία εκδήλωση άγχους της ίδιας της ΔΑΦ. Τα άτομα υψηλότερης λειτουργικότητας είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν, αλλά και αυτά μπορεί να έχουν ανάγκη ψυχιατρικής αντιμετώπισης. Πρόκειται για άτομα που μπορεί να μην έχουν λάβει ποτέ τη διάγνωση της ΔΑΦ, αλλά αντιθέτως να έχουν στο ιστορικό τους ποικιλία διαγνωστικών κατηγοριοποιήσεων. Η διάγνωσή τους παρεμποδίζεται ακόμα περισσότερο όταν αυτοί επιδεικνύουν εξαιρετικές ικανότητες, επαγγελματική επιτυχία ή και κάποια κοινωνική προσαρμογή (π.χ. γάμος-οικογένεια). Η συχνή σύγχυση της παρουσιαζόμενης σε αυτούς κλινικής εικόνας με συμπτώματα άλλων διαταραχών οδηγεί στη λανθασμένη και συνεπώς ανεπιτυχή αντιμετώπισή τους με τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Στο άρθρο γίνεται αναφορά των συμπτωμάτων και των καταστάσεων που θα πρέπει να προβληματίσουν τον ψυχίατρο για την παρουσία ΔΑΦ σε έναν ενήλικο με καλή νοημοσύνη και λειτουργικότητα που παραπέμπεται για κάποιες περίεργες ιδέες ή συμπεριφορές. Η διαγνωστική διαδικασία που ενδείκνυται δεν διαφοροποιείται πολύ από αυτή που εφαρμόζεται στα παιδιά και τους εφήβους, και αποτελείται από λεπτομερή λήψη αναπτυξιακού ιστορικού και παρατήρηση-συνέντευξη. Τέλος, συζητώνται τα συχνότερα διαφοροδιαγνωστικά προβλήματα που παρουσιάζονται στους λειτουργικούς ενηλίκους με ΔΑΦ, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας, η σχιζοφρένεια και οι ψυχώσεις, και παρέχονται κάποιες διευκρινήσεις που μπορούν να βοηθήσουν τη σωστότερη αξιολόγηση και κατάταξη των παρουσιαζόμενων συμπτωμάτων.
Λέξεις-κλειδιά: ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, σχιζοφρένεια, Ψύχωση, Διαταραχή του αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ), Κατατονία, Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(Παράρτημα), 66-73, 2012