Η εμπειρία από τη μελέτη της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) ενηλίκων στην Ελλάδα
Α. Πεχλιβανίδης
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι η πιο συχνή νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται στην ενήλικη ζωή. Η κλινική εικόνα της ΔΕΠΥ είναι πολύπλοκη λόγω της συχνής συννοσηρότητας με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές. Η τεκμηρίωση ότι η διαταραχή άρχισε στην παιδική ηλικία και η κατά κανόνα συνύπαρξη πολλών συννοσηρών καταστάσεων της παιδικής και της ενήλικης ζωής αποτελούν τα ισχυρότερα εμπόδια για τη σωστή κλινική διάγνωση της διαταραχής. Στο 75% των πασχόντων ανιχνεύεται τουλάχιστον άλλη μία ψυχιατρική διαταραχή. Οι συχνότερες είναι οι αγχώδεις και οι συναισθηματικές διαταραχές, καθώς και η κατάχρηση ουσιών και οι διαταραχές των παρορμήσεων. Η εμπειρία στην Ψυχιατρική σχετικά με τη διάγνωση της ΔΕΠΥ στους ενηλίκους και τις θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπισή της είναι περιορισμένη. Από το 2003 λειτουργεί το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μελέτης της ΔΕΠΥ Ενηλίκων (ΕΔΜΔΕ), στο οποίο συμμετέχει και η Ελλάδα, μια πρωτοβουλία ειδικών για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση της διαταραχής, οι οποίοι συμφώνησαν σε συγκεκριμένους στόχους. Στην Α΄ Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ λειτουργεί εξειδικευμένη δομή αξιολόγησης και διαχείρισης της ΔΕΠΥ σε ενήλικους ψυχιατρικούς ασθενείς, η οποία έχει στενή συνεργασία με το ΕΔΜΔΕ. Ένας ασθενής, προκειμένου να λάβει τη διάγνωση ΔΕΠΥ, υποβάλλεται σε εξειδικευμένη διαγνωστική διαδικασία μέσω λήψης ιστορικού, αυτοσυμπληρούμενων ερωτηματολογίων και εξειδικευμένης ψυχιατρικής συνέντευξης, και κατόπιν του διατυπώνονται ειδικές θεραπευτικές προτάσεις. Κεντρικό ρόλο στη διαδικασία αυτή παίζουν η αξιόπιστη ανίχνευση της έναρξης των συμπτωμάτων κατά την παιδική ηλικία, τα τρέχοντα συμπτώματα της ΔΕΠΥ καθώς και η παρουσία και η επίπτωσή τους τουλάχιστον σε δύο μείζονες τομείς της λειτουργικότητας (σχολείο, σπίτι, εργασία, διαπροσωπικές σχέσεις). Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στον διαχωρισμό συμπτωμάτων που συχνά συνυπάρχουν με το κύριο σύμπτωμα της ΔΕΠΥ, π.χ. συναισθηματική ευμεταβλητότητα, ακατάπαυστη πνευματική δραστηριότητα, αποφυγή καταστάσεων όπως αναμονή σε ουρά, ιδίως όταν συνυπάρχει ματαίωση, από εκείνα που αποτελούν ξεχωριστή συννοσηρή κατάσταση, π.χ. διπολική διαταραχή, μείζων κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή, διαταραχή προσωπικότητας. Επίσης, η συνύπαρξη με κατάχρηση ουσιών απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, λόγω των υψηλών ποσοστών εμφάνισης ΔΕΠΥ σε τέτοιους πληθυσμούς. Ο κανόνας είναι η πολυεπίπεδη θεραπευτική αντιμετώπιση, αρχίζοντας πάντοτε από τις παρεμβάσεις στις πιθανές συννοσηρές καταστάσεις. Συνήθως είναι απαραίτητη η ψυχοεκπαίδευση και η χορήγηση ειδικών για τη ΔΕΠΥ ψυχοτρόπων φαρμάκων. Η επίβλεψη (coaching), η Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και η παρέμβαση στην οικογένεια είναι οι τεκμηριωμένα αποτελεσματικότερες ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις. Σε μελέτη παρατήρησης μεταξύ των ασθενών με αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές, οι οποίοι παρακολουθούνται συστηματικά από τα Εξωτερικά Ιατρεία της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ, Αιγινήτειο Νοσοκομείο, μεταξύ των αποτελεσμάτων βρέθηκε ότι το 15% των ασθενών διαγνώστηκε για πρώτη φορά στη ζωή τους ότι παρουσιάζουν συννοσηρή ΔΕΠΥ. Από τα ανωτέρω συμπεραίνεται ότι είναι ανάγκη οι ψυχίατροι ενηλίκων να εκπαιδευτούν περισσότερο στην αναγνώριση και αντιμετώπιση της συγκεκριμένης ψυχοπαθολογικής οντότητας.
Λέξεις-κλειδιά: διάγνωση, συννοσηρότητα, ΔΕΠΥ, Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μελέτης της ΔΕΠΥ ενηλίκων
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(Παράρτημα), 60-65, 2012