Η ανάδυση του τραύματος της πρώιμης παιδικής ηλικίας στην ψυχική συμπτωματολογία των ενηλίκων
Γ. Μπούρας, Ε. Λαζαράτου
Το τραύμα αναφέρεται σε μια κατάσταση όπου το υποκείμενο βιώνει πληθώρα αρνητικών επιδράσεων που προέρχονται από εξαιρετικής έντασης στρεσογόνα γεγονότα (φυσικές ή προκαλούμενες από τον άνθρωπο καταστροφές, μάχες, σοβαρό ατύχημα, μαρτυρία βίαιων θανάτων άλλων, υποβολή του ίδιου του ατόμου σε βασανιστήρια, τρομοκρατική επίθεση, βιασμό ή άλλο έγκλημα), τα οποία δεν μπορεί να επεξεργαστεί ψυχικά. Η πρώιμη έκθεση του παιδιού σε τέτοιου επιπέδου έντονες τραυματικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου δόμησης του ψυχισμού, δημιουργεί ιδιαίτερα επιβαρυμένες καταστάσεις, που αν δεν διαμεσολαβηθούν και δεν δοθεί η δυνατότητα στο παιδί να τις επεξεργαστεί, μπορούν να προκαλέσουν σειρά σοβαρών επιπτώσεων (ψυχικών και σωματικών) στην ενήλικη ζωή. Μάλιστα, εκτός από την έκφραση των γονιδίων, η καλή μητρική φροντίδα οδηγεί αποδεδειγμένα στην ομαλή μεθυλίωση του DNA και στην ομαλή διαμόρφωση της ανάπτυξης του εγκεφάλου, μέσω της πλαστικότητας που τον διακρίνει στη δημιουργία νευρωνικών συνδέσεων, με αποτελέσματα και επιπτώσεις που διατηρούνται στην ενήλικη ζωή. Συγκεκριμένοι παράγοντες και χαρακτηριστικά του παιδιού, όπως η ηλικία του και το εξελικτικό του επίπεδο όταν το τραύμα συμβαίνει, ο τύπος του τραύματος (κακοποίηση σωματική, σεξουαλική, παραμέληση, τραυματικά κοινωνικά γεγονότα), η συχνότητα, η διάρκεια και η σφοδρότητα της τραυματικής συνθήκης, έχει αποδειχθεί πως επηρεάζουν καταλυτικά τις συνέπειες του τραύματος. Οι άμεσες συναισθηματικές επιπτώσεις του τραύματος μπορεί να είναι η απομόνωση του παιδιού, ο φόβος, η αίσθηση αδυναμίας ελέγχου, η απώλεια του αισθήματος εμπιστοσύνης. Επίσης παρατηρούνται διαταραχές διάθεσης με κυρίαρχα συμπτώματα αυτά της κατάθλιψης και της απόσυρσης, αρνητικές επιπτώσεις στη γνωστική ικανότητα, στη γλωσσική ανάπτυξη και στην ακαδημαϊκή επίδοση, προβλήματα στη δημιουργία ασφαλούς δεσμού και διαταραχή μετατραυματικού στρες. Οι μακροχρόνιες συνέπειες στον ψυχισμό του ατόμου μπορεί να μεταφραστούν σε: διαταραχή μετατραυματικού στρες ή συνδυασμό της με κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή, διαταραχές διάθεσης, διαταραχές προσωπικότητας, πτωχός έλεγχος των παρορμήσεων, αποσυνδετική διαταραχή, ψυχωσική συνδρομή. Τέλος, πέρα από τις δραματικές επιπτώσεις του τραύματος πάνω στο ίδιο το άτομο, καταγράφεται επιπλέον και υψηλό κοινωνικό κόστος ως απόρροια των δυσκολιών που εμφανίζει το άτομο μέσα στην ένταξη και τη λειτουργία του στο κοινωνικό σύνολο. Η πρώιμη παρέμβαση και πλαισίωση του παιδιού δύναται να λειτουργήσει τροποποιητικά όσον αφορά στις αρνητικές συνέπειες του τραύματος. Στην κλινική πράξη, η ανάδυση του τραύματος της πρώιμης παιδικής ηλικίας στην ψυχική συμπτωματολογία των ενηλίκων είναι κάτι το οποίο συναντάται συχνά και που οι ειδικοί της ψυχικής υγείας οφείλουν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη αναφορικά με την κλινική αντιμετώπιση του πάσχοντος ανθρώπου.
Λέξεις-κλειδιά: Ψυχοπαθολογία, Ψυχανάλυση, Τραύμα πρώιμης παιδικής ηλικίας, Διαταραχή μετατραυματικού στρες
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(Παράρτημα), 39-48, 2012