Συνέχειες και ασυνέχειες των παιδοψυχιατρικών διαταραχών στην ενήλικη ζωή: Ζητήματα αναγνώρισης
Γ. Καραντάνος
Tα ευρήματα από τις συστηματικές προοπτικές-μακροπρόθεσμες μελέτες σε δείγματα γενικού πληθυσμού αποτελούν την κύρια πηγή αναφοράς για τεκμηριωμένες πληροφορίες και γνώσεις σχετικά με τις συνέχειες και ασυνέχειες των παιδοψυχιατρικών διαταραχών προς την ενήλικη ζωή. Μελέτες σε κλινικούς πληθυσμούς έχουν επίσης συμβάλει σε αυτό. Η παρουσίαση αυτή στηρίζεται σε επιλεγμένες μελέτες αναφοράς. Παρουσιάζονται καταρχάς ευρήματα από μελέτες που δείχνουν την έκταση της συνέχειας σε ένα γενικό συνολικό επίπεδο. Ακολούθως, γίνονται ενδεικτικές μόνο αναφορές σε ευρήματα μελετών σχετικά με συνέχειες ή ασυνέχειες, με βάση τις πιο συνήθεις και συχνές διαταραχές της κλινικής πράξης. Ακολουθείται η διάκριση των διαταραχών αυτών σε εσωτερικευμένου (αγχώδεις και συναισθηματικές) και εξωτερικευμένου τύπου (ΔΕΠ-Υ, εναντιωματική, διαταραχές διαγωγής-αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας). Ασφαλώς υπάρχουν ασυνέχειες, τα ευρήματα όμως δείχνουν και σημαντικές διασυνδέσεις ανάμεσα στις ψυχιατρικές διαταραχές των παιδιών-εφήβων και σε αυτές των ενηλίκων. Από τη συστηματικότερη μακροπρόθεσμη μελέτη αναδεικνύεται ότι από τα άτομα με ψυχιατρική διάγνωση στην ηλικία των 26 ετών, τα μισά είχαν προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό ήδη έως την ηλικία των 15 ετών, με το ποσοστό να φτάνει στο 75% έως την ηλικία των 18 ετών. Στις περιπτώσεις με συνέχεια, η ομοιοτυπική συνέχεια είναι η συνηθέστερη εκδοχή. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις με ετεροτυπική συνέχεια, ενώ ομοιοτυπική και ετεροτυπική συνέχεια μπορεί να συντρέχουν. Συνέχειες διαπιστώνονται και για τις αγχώδεις διαταραχές, με συχνή εμφάνιση συννοσηρότητας μεταξύ τους (στενή ομοιοτυπική συνέχεια), καθώς και με την κατάθλιψη (ευρύτερη ομοιοτυπική συνέχεια). Περιπτώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής με διάγνωση από την παιδική ηλικία τείνουν προς χρονιότητα, με συνεχιζόμενες ανάγκες θεραπευτικής υποστήριξης, ενώ συνέχεια διαπιστώνεται και για υποκλινικές αρχικά περιπτώσεις της διαταραχής. Στις εξωτερικευόμενου τύπου διαταραχές, δυσμενής συνέχεια από τη διαταραχή διαγωγής προς την αντικοινωνικού τύπου διαταραχή προσωπικότητας, με διαιωνιζόμενες επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική λειτουργία, διαπιστώνεται από παλαιότερες και πιο πρόσφατες μελέτες, ενώ στη διαδρομή αυτή η χρήση ουσιών θεωρείται τώρα ως μία ομοιοτυπική διασύνδεση. Η συνέχεια φαίνεται πιο ισχυρή για τον τύπο με παιδική έναρξη, όλες όμως οι περιπτώσεις διαταραχής διαγωγής χρειάζονται έγκαιρη αντιμετώπιση. Στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ η ανάπτυξη διαταραχής διαγωγής επιβαρύνει σημαντικά την έκβαση και η πρόληψή της αποτελεί ουσιαστική μέριμνα της παρέμβασης. Τέλος, οι περιπτώσεις εναντιωματικής διαταραχής φαίνεται να είναι μάλλον ανομοιο γενείς και υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό μπορεί να εξηγεί τις ετεροτυπικές συνέχειες που διαπιστώνονται. Πολλά ζητήματα μένουν ανοιχτά στην παραπέρα έρευνα, εντούτοις τα δεδομένα που ήδη υπάρχουν σχετικά με τις συνέχειες είναι σημαντικά και ενδιαφέρουν εξίσου την παιδοψυχιατρική και την ψυχιατρική. Η έμφαση που πρέπει να δοθεί στην έγκαιρη παρέμβαση, στην επαρκή παρουσία υπηρεσιών και κατάλληλων προγραμμάτων, καθώς και στη συνεργασία, απορρέει λογικά από τα ευρήματα.
Λέξεις-κλειδιά: αγχώδεις διαταραχές, Διαταραχή διαγωγής, Mακροπρόθεσμες μελέτες, Ομοιοτυπική-ετεροτυπική συνέχεια, Εσωτερικευμένου (internalizing)/εξωτερικευμένου (externalizing) τύπου διαταραχές, Εναντιωματική διαταραχή
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(Παράρτημα), 15-26, 2012