Ψυχομετρικές ιδιότητες του WHOQOL-BREF σε ομάδες Ελλήνων ασθενών και υγιών ατόμων: Πολιτισμική προσαρμογή με την ενσωμάτωση νέων ερωτήσεων
Μ. Τζινιέρη-Κοκκώση, Ε. Τριανταφύλλου, Β. Τομαράς, Κ. Σολδάτος, Β. Μαυρέας, Γ. Χριστοδούλου
Με την παρούσα μελέτη επιδιώκεται ο έλεγχος των ψυχομετρικών ιδιοτήτων της ελληνικής εκδοχής του ερωτηματολογίου WHOQOL-BREF, που αποτελεί τη σύντομη μορφή του ερωτηματολογίου Ποιότητας Ζωής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας WHOQOL-100. Η ελληνική εκδοχή περιλαμβάνει τις 26 ερωτήσεις του αγγλικού πρωτοτύπου και 4 επιπλέον ερωτήσεις, που έχουν προκύψει από την προσαρμογή του ερωτηματολογίου (με ομάδες εστιασμένης συζήτησης) στα ελληνικά πολιτισμικά δεδομένα. Η μελέτη του ερωτηματολογίου βασίστηκε σε δείγμα 425 ατόμων, αποτελούμενο από υγιείς και ασθενείς είτε με οργανικές είτε με ψυχιατρικές διαγνώσεις. Με τη μέθοδο της παραγοντικής ανάλυσης, επιβεβαιώθηκε το μοντέλο των τεσσάρων θεματικών ενοτήτων της αγγλικής εκδοχής, στις οποίες εντάσσονται οι 26 ερωτήσεις του πρωτοτύπου. Οι τέσσερεις θεματικές ενότητες και οι αντίστοιχες ερωτήσεις εξετάζουν: (α) τη σωματική υγεία, (β) την ψυχική υγεία, (γ) τις κοινωνικές σχέσεις και (δ) το περιβάλλον. Η παραγοντική ανάλυση ανέδειξε, επίσης, την ένταξη τεσσάρων νέων ερωτήσεων κατάλληλων για την ελληνική εκδοχή του ερωτηματολογίου, ώστε να διαμορφωθεί η ελληνική μορφή των 30 ερωτήσεων. Συγκεκριμένα, 2 ερωτήσεις αναφερόμενες στη διατροφή και στην εργασιακή ικανοποίηση εντάσσονται ικανοποιητικά με στατιστικά κριτήρια στην πρώτη ενότητα της σωματικής υγείας. Οι άλλες δύο ερωτήσεις αναφερόμενες στην κοινωνική ζωή και στην οικογενειακή ζωή ενσωματώνονται ικανοποιητικά στην τρίτη ενότητα των κοινωνικών σχέσεων. Στη συνέχεια, οι στατιστικές αναλύσεις της εσωτερικής συνέπειας εφαρμόστηκαν και στις δύο μορφές του ερωτηματολογίου, των 26 και των 30 λημμάτων, αναδεικνύοντας σχετικά καλύτερα αποτελέσματα για τη μορφή των 30 ερωτήσεων, κυρίως αναφορικά με την τρίτη ενότητα των κοινωνικών σχέσεων. H ελληνική εκδοχή του ερωτηματολογίου, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ελέγχου των ψυχομετρικών ιδιοτήτων, παρουσιάζει ικανοποιητικά επίπεδα: (α) αξιοπιστίας εσωτερικής συνέπειας, με την τιμή Cronbach’s a να κυμαίνεται από 0,67–0,81 (η μορφή των 30 ερωτήσεων περιλαμβάνοντας 4 νέες ερωτήσεις παρουσίασε υψηλότερες τιμές Cronbach’s a, με αποτέλεσμα την ενίσχυση των θεματικών ενοτήτων της σωματικής υγείας και των κοινωνικών σχέσεων), (β) εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής, αναδεικνύοντας ικανοποιητικές συσχετίσεις μεταξύ των ερωτήσεων και των θεματικών ενοτήτων, καθώς και μεταξύ των ερωτήσεων σε κάθε θεματική ενότητα, (γ) συγκλίνουσας εγκυρότητας, καθώς εντοπίζονται σημαντικές συσχετίσεις με το Ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας (GHQ-28) και με την Κλίμακα Ικανοποίησης Ζωής (LSI), (δ) διακριτικής εγκυρότητας, εξασφαλίζοντας την ικανότητα του ερωτηματολογίου να ανιχνεύει διαφορές μεταξύ υγιών και ασθενών και μεταξύ ατόμων με σωματικές νόσους και ασθενών που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές και (ε) αξιοπιστίας ελέγχου-επανελέγχου (ICC τιμές για όλες τις θεματικές ενότητες: 0,80–0,87). Η ελληνική εκδοχή, περιλαμβάνοντας 4 νέες ερωτήσεις που προέκυψαν στο πλαίσιο της πολιτισμικής προσαρμογής του ερωτηματολογίου, αποτελεί ένα αξιόπιστο και έγκυρο εργαλείο εκτίμησης της ποιότητας ζωής, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον ευρύτερο χώρο της Υγείας για την αξιολόγηση της ποιότητας ζωής κλινικών ομάδων, αλλά και υγιών ατόμων. Επίσης, αποτελεί κατάλληλο δείκτη αξιολόγησης του θεραπευτικού αποτελέσματος και των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, αλλά και αξιόπιστο εργαλείο διερεύνησης της ποιότητας ζωής στο πλαίσιο διαπολιτισμικών μελετών.
Λέξεις-κλειδιά: εγκυρότητα, αξιοπιστία, ποιότητα ζωής, WHOROL-BREF, Σωματική νόσος, Ψυχική διαταραχή
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(2), 130-142, 2012 - Ερευνητική εργασία