Ψυχικός πόνος και κίνδυνος αυτοκτονίας: Εφαρμογή της ελληνικής εκδοχής των κλιμάκων Ψυχικού Πόνου και Ανοχής στον Ψυχικό Πόνο
A. Σουμάνη, Δ. Δαμίγος, Π. Ουλής, Β. Μασδράκης, Β. Μαυρέας, Γ.Ν. Παπαδημητρίου, Δ. Πλουμπίδης, Γ. Κωνσταντακόπουλος
Ο ψυχικός πόνος είναι μια εσωτερική επώδυνη ψυχολογική εμπειρία και αναφέρεται στη βίωση υπερβολικά έντονα αρνητικών συναισθημάτων που ματαιώνουν τις ζωτικές ανάγκες του ανθρώπου. Σύμφωνα με τη θεωρία του Shneidman για τη φαινομενολογία της αυτοκτονίας, ο ψυχικός πόνος αποτελεί όχι μόνο τον πιο σημαντικό από τους ψυχολογικούς παράγοντες που σχετίζονται με την αυτοκτονία, αλλά συνιστά την προϋπόθεση σε ψυχολογικό επίπεδο για να επιχειρηθεί η αυτοκτονία. Οι σχετικές μελέτες επιβεβαιώνουν τον ρόλο του ψυχικού πόνου ως ανεξάρτητου προβλεπτικού παράγοντα στην αυτοκτονία, και μάλιστα πιο ισχυρού από την κατάθλιψη. Στην παρούσα μελέτη εκτιμήσαμε τις ψυχομετρικές ιδιότητες της ελληνικής εκδοχής της Κλίμακας Ψυχικού Πόνου (ΚΨΠ) καθώς και της Κλίμακας Ανοχής στον Ψυχικό Πόνο (ΚΑΨΠ) χορηγώντας τις σε μη κλινικό δείγμα αποτελούμενο από 112 συμμετέχοντες (73 γυναίκες και 39 άνδρες). Επιπλέον εξετάσαμε τη συσχέτιση του ψυχικού πόνου, της ανοχής στον ψυχικό πόνο και της κατάθλιψης με τον κίνδύνο αυτοκτονίας. Υποθέσαμε ότι τόσο το επίπεδο του ψυχικού πόνου όσο και της ανοχής στον ψυχικό πόνο θα λειτουργούν προβλεπτικά για την αυτοκτονικότητα, ανεξάρτητα από την κατάθλιψη. Αμφότερες οι κλίμακες έδειξαν από ικανοποιητικά ως υψηλά επίπεδα αξιοπιστίας κι εγκυρότητας, σε συμφωνία και με την αρχική μελέτη για τις ψυχομετρικές ιδιότητές τoυς, με εξαίρεση ενός από τους παράγοντες της ΚΨΠ. Ο ψυχικός πόνος συσχετίστηκε σημαντικά με τον αυτοκτονικό κίνδυνο, αλλά και με την κατάθλιψη, επιβεβαιώνοντας ευρήματα προηγούμενων μελετών. Ο ψυχικός πόνος και η καταθλιπτική συμπτωματολογία βρέθηκε ότι έχουν ανεξάρτητη συμβολή στον αυτοκτονικό κίνδυνο. Επιπλέον, η ανοχή του ψυχικού πόνου βρέθηκε επίσης να συμβάλλει στον αυτοκτονικό κίνδυνο, ανεξάρτητα από την κατάθλιψη και τον ψυχικό πόνο, παρότι σχετίζεται με τις μεταβλητές αυτές. Εξετάσαμε ακόμη την ξεχωριστή συνεισφορά στον αυτοκτονικό κίνδυνο των επιμέρους παραγόντων του ψυχικού πόνου και της ανοχής σε αυτόν. Η απώλεια του ελέγχου κατά τη βίωση του ψυχικού πόνου καθώς και η δυνατότητα να εμπεριέχει κανείς τον πόνο ως παράγοντας ανοχής στον ψυχικό πόνο, βρέθηκε ότι έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στον αυτοκτονικό κίνδυνο. Προκύπτουν συνεπώς στοιχεία υπέρ της υπόθεσης του Shneidman ότι η έννοια της ανοχής στον ψυχικό πόνο αποτελεί κλειδί στην κατανόηση της εμπειρίας αυτής και στη σχέση της με τον αυτοκτονικό κίνδυνο. Τα ευρήματά μας επιβεβαιώνουν επίσης την αρχική μας υπόθεση σχετικά με τον σημαντικό ρόλο του ψυχικού πόνου στην αυτοκτονία, καθώς και το ότι αποτελεί ξεχωριστή κατασκευή από την κατάθλιψη. Κατά προέκταση αναδεικνύεται και η σημασία του ψυχικού πόνου ως θεραπευτικού στόχου, πέρα από την καταθλιπτική συμπτωματολογία, για την πρόληψη της αυτοκτονίας. Τόσο η ΚΨΠ, όσο και η ΚΑΨΠ αποτελούν έγκυρα κι αξιόπιστα εργαλεία εκτίμησης της εμπειρίας του ψυχικού πόνου και της ανοχής σε αυτόν, χρήσιμα στην κλινική πράξη.
Λέξεις-κλειδιά: Κατάθλιψη, Ψυχικός πόνος, Κίνδυνος αυτοκτονίας, Ανοχή στον ψυχικό πόνο
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 22(4), 330-340, 2011 - Ερευνητική εργασία