Εξελίξεις και προοπτικές στην ψυχική υγεία. Υπάρχει προκατάληψη για την ψυχιατρική;
R. Montenegro
H ειδικότητα της Ψυχιατρικής και η διεπιστημονική εργασία που επιτελείται από τους ψυχιάτρους σε σύνδεση με τους υπόλοιπους επιστημονικούς και ανθρωπιστικούς κλάδους, επηρεάζονται από κάποια γεγονότα που έχουν ως αποτέλεσμα τον στιγματισμό τους. Υπάρχουν τόσο εσωτερικοί όσο και εξωτερικοί παράγοντες που επηρεάζουν το επάγγελμα. Ανάμεσα στους εσωτερικούς παράγοντες πρέπει να αναφερθούν τα διαφορετικά κριτήρια που χρησιμοποιούν οι ψυχίατροι για τη διάγνωση των ψυχιατρικών νοσημάτων, καθώς και οι υπάρχουσες διαφορές στη θεραπευτική αντιμετώπισή τους. Επιπλέον, η ψυχιατρική πράξη μπορεί να διαφοροποιείται πολύ ανάλογα με τον βιολογικό, ψυχολογικό, πολιτισμικό ή κοινωνικό προσανατολισμό του ψυχιάτρου που εξετάζει την κάθε περίπτωση. Οι εσωτερικές αναντιστοιχίες πυροδοτούν τους εξωτερικούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν τόσο οι ψυχίατροι όσο και η ψυχιατρική: την αμφισβήτηση και την έλλειψη εμπιστοσύνης των ασθενών, τη διείσδυση άλλων κλάδων στον χώρο της Ψυχιατρικής και την αρνητική εικόνα που έχει η κοινή γνώμη για την Ψυχιατρική. Στην Αργεντινή, όπως και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου στο παρελθόν, η ψήφιση του νέου νόμου για την ψυχική υγεία έγινε η αφορμή για σοβαρές συζητήσεις και έντονο προβληματισμό. Η συζήτηση του νόμου δημιούργησε πολλές διχογνωμίες και αντίθετες τοποθετήσεις ανάμεσα στις επαγγελματικές εταιρείες, τον ιδιωτικό τομέα παροχής υπηρεσιών, τις ενώσεις που αντιπροσωπεύουν τους χρήστες και τις οικογένειές τους, τα σωματεία των εργαζομένων στο τομέα της υγείας, τα πολιτικά και οικονομικά κέντρα αποφάσεων και ούτω καθεξής. Στην Αργεντινή ο ιδεολογικός προβληματισμός και οι συζητήσεις ήταν πάντα πλούσια. Ακόμη και την περίοδο της απαγόρευσης των πολιτικών κομμάτων, υπήρχαν συζητήσεις ανάμεσα σε ομάδες που υποστήριζαν τις ψυχαναλυτικές και ψυχοδυναμικές απόψεις. Υπάρχουν πολλοί που δαιμονοποιούν τις εξελίξεις και την πρόοδο της Ψυχιατρικής και πρωτοστατούν εναντίον αυτών των εξελίξεων. Καταφέρνουν να παρασύρουν την κοινή γνώμη και πείθουν τους νομοθέτες διαδίδοντας την άποψη ότι η Ψυχιατρική μπορεί να είναι επικίνδυνη. Ως συνέπεια, ο νέος νόμος τοποθετεί στο ίδιο επίπεδο τους ψυχιάτρους και τους ψυχολόγους όταν αναφέρει πως η απόφαση για νοσηλεία ενός ασθενούς «πρέπει να υπογραφεί από δύο επαγγελματίες, εκ των οποίων ο ένας πρέπει να είναι είτε ψυχίατρος είτε ψυχολόγος». Όλοι γνωρίζουμε ότι οι ψυχολόγοι έχουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη φροντίδα της ψυχικής υγείας, αλλά μόνο η ιατρική εκπαίδευση των ψυχιάτρων μπορεί να διασφαλίσει τη λήψη σύνθετων ιατρικών αποφάσεων, όπως για παράδειγμα την ανάγκη νοσηλείας ενός ασθενούς στο νοσοκομείο. Άλλες πλευρές αυτού του νόμου που αξίζει να αναφερθούν είναι η απουσία αναφοράς σε εξωνοσοκομειακές υπηρεσίες, παρόλη τη σπουδαιότητα που έχουν στην καθημερινή πρακτική και τη γραφειοκρατία που υπάρχει στη νοσοκομειακή φροντίδα. Αυτές οι αποφάσεις δεν βαραίνουν πλέον τον επαγγελματία στο πλαίσιο της βέλτιστης άσκησης του επαγγέλματός του, αλλά τον δικαστή ο οποίος καλείται να γνωρίζει τι είναι το καλύτερο για τον ασθενή. Παρόλ’ αυτά, υπάρχουν και θετικά σημεία: Υπερασπίζεται τα δικαιώματα των ασθενών, προωθεί τη διεπιστημονική ομαδική δουλειά, προτείνει την αποασυλοποίηση, τις κοινοτικές υπηρεσίες και, αν είναι απαραίτητο, τις ενδονοσοκομειακές υπηρεσίες στα Γενικά Νοσοκομεία. Υπάρχουν βέβαια πολλές αμφιβολίες σχετικά με τη δυνατότητα πραγματοποίησης αυτών των συστάσεων. Στις περισσότερες χώρες, η ψυχιατρική απειλείται, εκτός των άλλων και από τη μείωση του αριθμού των ψυχιάτρων. Στην Αργεντινή εκτός των άλλων, παρατηρείται μείωση του αριθμού των φοιτητών της Ιατρικής που επιλέγουν ως ειδικότητα την Ψυχιατρική τα τελευταία χρόνια, ενώ ο προβλεπόμενος αριθμός των ψυχολόγων έχει αυξηθεί. Αυτοί είναι κάποιοι από τους λόγους που αρκετοί πιστεύουν ότι έχουν οδηγήσει στην απαξίωση της ψυχιατρικής. Σύμφωνα με αυτή την τοποθέτηση, κατά την οποία τόσο εσωτερικοί όσο και εξωτερικοί κίνδυνοι απειλούν την Ψυχιατρική, το δικό μας επαγγελματικό ενδιαφέρον οφείλει να είναι προσανατολισμένο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών μας, η οποία προφανώς περιλαμβάνει και την ψυχική τους υγεία. Προκειμένου να επιτύχουμε καλύτερα αποτελέσματα, πρέπει να αποφεύγουμε τις πολεμικές συμπεριφορές καθώς και την ιδεολογικοποίηση της πραγματικότητας, και να είμαστε όσο πιο δημιουργικοί γίνεται προκειμένου να επιτύχουμε όσο καλύτερα γίνεται τον στόχο μας.
Λέξεις-κλειδιά: ψυχική υγεία, Στίγμα, προοπτικές, Εξελίξεις
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 22(4), 283-289, 2011 - Eιδικό άρθρο