Αυτοκτονίες και υπηρεσίες παροχής ψυχικής υγείας στην Ελλάδα
Ο. Γιωτάκος, Γ. Τσουβέλας, Β. Κονταξάκης
Έρευνες έδειξαν ότι η καλή πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας αυξάνει τη δυνατότητα για έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των ψυχικών διαταραχών, καθώς και για μείωση του αριθμού των αυτοκτονιών. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της συσχέτισης ανάμεσα στους δείκτες αυτοκτονίας (αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους) και τον αριθμό των ειδικών ψυχικής υγείας, των δημόσιων δομών ψυχικής υγείας, καθώς και των ειδικών παροχής πρωτοβάθμιας υγείας στην Ελλάδα, για τη χρονική περίοδο από 2002 έως 2009. Πηγές των δεδομένων ήταν η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία (EL.STAT.), η ιστοσελίδα του Χρυσού Οδηγού και τα πεπραγμένα του Προγράμματος «Ψυχαργώς» του Υπουργείου Υγείας. Χρησιμοποιήθηκαν συσχετίσεις με το κριτήριο Spearman, με σκοπό να εξεταστεί η σχέση ανάμεσα στους δείκτες αυτοκτονιών και τον αριθμό των υπηρεσιών παροχής πρωτοβάθμιας ή ψυχικής υγείας, σε επίπεδο Νομών και Διοικητικών και Γεωγραφικών Περιφερειών. Οι άνδρες εμφάνισαν συστηματικά υψηλότερους δείκτες αυτοκτονιών σε σύγκριση με τις γυναίκες (U=7,20, p<0,001). Οι υψηλότεροι μέσοι δείκτες αυτοκτονιών για την περίοδο 2002–2009 σε επίπεδο Νομού εντοπίζονται κατά σειρά στους Νομούς Ρεθύμνου (6,99), Ροδόπης (5,62) και Ζακύνθου (5,28). Οι υψηλότεροι μέσοι δείκτες αυτοκτονιών για την περίοδο 2002–2009 σε επίπεδο Γεωγραφικών Περιφερειών εμφανίζονται κατά σειρά στη Μακεδονία (4,20), τα Ιόνια Νησιά (4,03) και την Κρήτη (3,65). Αύξηση των δεικτών αυτοκτονίας (2009 έναντι 2002–2009) παρατηρήθηκε στις περιφέρειες της Κρήτης (4,76 έναντι 3,65), της Θράκης (4,45 έναντι 2,02) της Στερεάς Ελλάδας (3,61 έναντι 1,39), των Νησιών του Αιγαίου (3,03 έναντι 1,28). Οι πλέον σημαντικές αρνητικές συνάφειες ανάμεσα στους δείκτες αυτοκτονίας και τις υπηρεσίες υγείας εντοπίζονται στο επίπεδο των Γεωγραφικών Περιφερειών για την περίοδο 2007−2009, στην οποία οι δείκτες αυτοκτονίας εμφάνισαν αρνητικές συσχετίσεις με τον αριθμό των νευρολόγων-ψυχιάτρων (rho=−0,71, p<0,05) και ψυχολόγων ιδιωτικής απασχόλησης (rho=−0,56, p<0,05), των παθολόγων δημόσιας απασχόλησης (rho=−0,73, p<0,01), καθώς και με τον αριθμό των δημόσιων δομών ψυχικής υγείας (ψυχιατρικές κλινικές, κέντρα ημέρας, κινητές μονάδες ψυχικής υγείας κ.ά.) (rho=−0,73, p<0,01). Συμπερασματικά, βρέθηκε ότι τόσο σε επίπεδο Νομού όσο και σε επίπεδο Διοικητικής αλλά και Γεωγραφικής Περιφέρειας της Ελλάδας, οι δείκτες αυτοκτονίας σχετίζονται αντίστροφα με τον αριθμό των δημόσιων ή ιδιωτών ειδικών ψυχικής υγείας, τον αριθμό των δημόσιων δομών ψυχικής υγείας, καθώς και των ειδικών γενικής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Δεδομένων των συνεπειών της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, η περαιτέρω διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας και την αυτοκτονικότητα, αλλά και άλλες ψυχοκοινωνικές παραμέτρους, αναμένεται ότι θα βοηθήσει στον καλύτερο σχεδιασμό πρόσβασης των ασθενών στις σχετικές υπηρεσίες, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Ελλάδα.
Λέξεις-κλειδιά: Αυτοκτονίες, Υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ψυχική υγεία, Οικονομική κρίση, Δείκτες αυτοκτονίας
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 23(1), 29-38, 2012 - Ερευνητική εργασία