Προσαρμοστικό γονιδίωμα – Πιθανολόγηση και δυνατές επιπτώσεις στη διαγνωστική μεθοδολογία
Α. Βελεγράκη, M.Ε. Καμπούρης
Η γονιδιωματική επέτρεψε τη θέαση του γονιδιώματος υπό διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μία από αυτές ήταν η θεώρησή του ως κεντρικού άξονα της Εξέλιξης, οπότε η κυτταρική φάση του εκάστοτε οργανισμού ήταν η έκφραση, το μέσο του γονιδιώματος να δείξει την υπεροχή του και να διακριθεί, και όχι η πεμπτουσία της βιολογικής ύπαρξης. Η διαλεύκανση της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώματος επέτρεψε μια ματιά στην οργάνωση ενός πολύπλοκου, ευκαρυωτικού γονιδιώματος. Μείζον ερώτημα παραμένει η φύση και λειτουργία του –μεγάλου– κλάσματος του γονιδιώματος που δεν κωδικογραφεί γονίδια ή ρυθμιστικές αλληλουχίες. Μια θεώρηση, που έχει το πλεονέκτημα της δυναμικής αντίληψης του γονιδιώματος, προβλέπει μερικά ενδιαφέροντα πορίσματα: αν θεωρηθεί ότι η εξέλιξη δεν έχει σταματήσει, θα έπρεπε να παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις στις μη κωδικές περιοχές των διαφόρων εξελισσόμενων οργανισμών και να εμφανίζονται νέοι σχηματισμοί γονιδιακής φύσης σε προηγουμένως μη κωδικές περιοχές, όπως απενεργοποιημένα γονιδιώματα ιών και διάφορα ψευδογονίδια. Άσχετα με το μηχανισμό απενεργοποίησης και των δύο, γονιδιωματικές οντότητες απενεργοποιούνται και δεν υφίστανται φυσική επιλογή. Ως εκ τούτου, οι σημερινές μη κωδικές περιοχές μπορεί να έχουν υπάρξει κωδικές που αδρανοποιήθηκαν, ανακυκλώνονται και καθίστανται εκ νέου διαθέσιμες για κωδικογράφηση, ιδίως με συμβάντα μετατόπισης, μεταγωγής και μετάθεσης. Η ανακύκλωση περιοχών επιφέρει την αλλαγή της θέσης σημαντικών γονιδίων και αλληλουχιών εντός του αυτού γονιδιώματος, με αποτέλεσμα τη διαφοροποίηση των ρυθμίσεων θέσης λόγω διαφορετικού νέου cis περιβάλλοντος. Επίσης, διαφοροποιείται η τρισδιάστατη θέση τους εντός του μεσοφασικού πυρήνα, αλλά και η ένταξή τους από ευχρωματικές σε ετεροχρωματικές περιοχές και αντίστροφα. Αποτελεί ενδιαφέρον ερώτημα το κατά πόσον οι νέες εκδοχές του γονιδιώματος, που δεν θα διαφέρουν σε γονιδιακό και ρυθμιστικό περιεχόμενο, αλλά στη θέση και την κατανομή του, θα στοιχειοθετούν οργανισμούς του αυτού είδους, αλλάζοντας άρδην τις διαγνωστικές προτεραιότητες και συμβάσεις των μοριακών μεθόδων που αναπτύσσονται ή χρησιμοποιούνται σήμερα.
Λέξεις-κλειδιά: Αναπτυξισμική, Γονιδιωματική, Διαγνωστικός αλγόριθμος, Ταυτοποίηση, Τρισδιάστατη διαμόρφωση χρωματίνης
ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 28(3), 317-322, 2011 - Ανασκόπηση