Εποχιακή κατανομή, αυτοκτονικότητα και μελατονίνη
Μ.Ι. Χαβάκη-Κονταξάκη, Η. Παπαλιάς, Μ. Κονταξάκη, Γ.Ν. Παπαδημητρίου
Η εποχικότητα της αυτοκτονικής συμπεριφοράς διερευνάται σε σχέση με νευροβιολογικές, κλιματικές, ψυχοπαθολογικές και δημογραφικές παραμέτρους. Οι περισσότερες μελέτες εντοπίζουν αύξηση της αυτοκτονικότητας περί τα τέλη της άνοιξης ενώ το χειμώνα σημειώνεται μείωση. Ερευνάται ο ρόλος της παρατεταμένης ηλιοφάνειας σε συνδυασμό με την πιθανότητα για αυτοκτονία. Άλλες εργασίες εστιάζουν στις μεταβολές της έκκρισης της μελατονίνης παράλληλα με την εποχιακή κατανομή ψυχιατρικών διαταραχών. Επίσης, ειδικές υποκατηγορίες όπως παρα-αυτοκτονικές συμπεριφορές, συννοσηρότητα με αλκοόλ και επίδραση άλλων ειδικών συνθηκών (π.χ. ηλεκτρομαγνητικά κύματα, ατμοσφαιρική μόλυνση κ.ά.) μελετώνται ως προς την εποχικότητα της αυτοκτονικότητας ή/και σε σχέση με την έκκριση μελατονίνης. Ο σκοπός του άρθρου συνίσταται σε μια γενική θεώρηση μελετών που επιχειρούν να προσεγγίσουν ένα επεξηγηματικό μοντέλο σχετικά με την παθοφυσιολογία που μπορεί να υφίσταται στην έκκριση νευροδιαβιβαστών και ειδικότερα της μελατονίνης (ή των πρόδρομων αυτής ουσιών) και πως αυτή πιθανώς συμβάλλει στην ανισοκατανομή των αυτοκτονιών κατά τις εποχές του έτους. Ακόμα, γίνεται αναφορά σε μελέτες που αναζήτησαν σχέση μεταξύ μετεωρολογικών δεδομένων (π.χ. ηλιοφάνεια) και διαταραχών της συμπεριφοράς. Εντοπίστηκε σημαντικός αριθμός γενετικών μελετών που επιχειρούν να διακρίνουν στοιχεία συμπεριφοράς που ενέχουν κίνδυνο εκδήλωσης αυτοκαταστροφικότητας και ελέγχονται γονιδιακά. Αναφορά γίνεται σε υποκατηγορίες της κατάθλιψης, όπως η «εποχιακή κατάθλιψη» και το «σύνδρομο χαμηλής μελατονίνης» που έχει υποτεθεί από ορισμένους ερευνητές ότι σχετίζονται με ρυθμικές μεταπτώσεις στη διάθεση. Δεν έχει εντοπιστεί σαφής συσχέτιση της αυτοκτονίας με συγκεκριμένα καιρικά φαινόμενα. Εξάλλου, το εάν τελικά, πώς και σε ποιο βαθμό απορρυθμίζεται το κιρκαδιανό σύστημα σε άτομα που νοσούν από ψυχιατρικές διαταραχές, αποτελεί, ακόμη, αναπάντητο ερώτημα. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι την εποχή που σημειώνεται αύξηση της συχνότητας αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών υπάρχει αντίστοιχα μείωση στα επίπεδα μελατονίνης. Βέβαια, τα επίπεδα μελατονίνης έχουν στενή σχέση με τη σεροτονίνη που είναι διαθέσιμη στο ΚΝΣ και με την έκθεση στο ηλιακό (και όχι μόνο) φως. Τα παραπάνω δεδομένα μαζί με ένα ευρύ φάσμα άλλων ποικίλλων παραγόντων ίσως προσφέρουν στο μέλλον περισσότερες διευκρινήσεις για την αιτιοπαθογένεια και την πρόληψη των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Λέξεις-κλειδιά: Μελατονίνη, Εποχικότητα, Αυτοκτονική συμπεριφορά, Καταθλιπτικά συμπτώματα, Γενετικές διαφοροποιήσεις, Ηλιοφάνεια
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 21(4), 324-331, 2010 - Eιδικό άρθρο