Η σχέση της εκ περιτροπής εργασίας με τον καρκίνο
M. Μαργαρίτης, A.Φ. Μεντής, Ε. Ριζά, Α. Λινού
Ως «εκ περιτροπής εργασία» ορίζεται «η εργασία κατά την οποία ο μισθωτός εναλλάσσεται στην παροχή εργασίας με κάποιον άλλο, ενώ η λειτουργία της επιχείρησης είναι συνεχής». Περίπου το 15–20% του εργαζόμενου πληθυσμού στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ εμπλέκεται στην εκ περιτροπής εργασία, κυρίως στους χώρους της φροντίδας υγείας, της βιομηχανίας, των επικοινωνιών και της διασκέδασης. Το 2007, η Ένωση για την Έρευνα του Καρκίνου (Ιnternational Agency for Research on Cancer, IARC) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η εκ περιτροπής εργασία που περιλαμβάνει διαταραχή του κιρκαδιανού ρυθμού πιθανόν είναι καρκινογόνος στους ανθρώπους» και κατέταξε τη νυκτερινή εργασία από δυνατό (possible) σε πιθανό (probable) καρκινογόνο (ομάδα 2Α). Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η ανασκόπηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας αναφορικά με τη σχέση της εκ περιτροπής εργασίας με την καρκινογένεση. Ειδικότερα, αναλύεται η θεματική ως προς μορφές καρκίνου για τις οποίες υπάρχουν έως τώρα επιδημιολογικές αναφορές. Για τον καρκίνο του μαστού, την πρώτη άλλωστε αιτία θανάτου από καρκίνο στο γυναικείο πληθυσμό παγκόσμια, υπάρχουν ενδείξεις για μια αιτιολογική σύνδεση και φαίνεται ότι η θεωρία του Stevens το 1987 σχετικά με την επίδραση του φωτισμού κατά τη νύκτα (light-at-night) ως παράγοντα κινδύνου θα μπορούσε να ερμηνεύσει τουλάχιστον ένα ποσοστό της διαφοράς στην επίπτωση αυτού του καρκίνου διεθνώς. Αναφορικά με τον καρκίνο του προστάτη, του ενδομητρίου και του παχέος εντέρου, καθώς και το λέμφωμα, υπάρχουν ελάχιστες σχετικές επιδημιολογικές μελέτες, αλλά ενδιαφέροντα εργαστηριακά ευρήματα. Παράλληλα, ανασκοπούνται τα νεότερα δεδομένα για το πιθανό παθοφυσιολογικό υπόβαθρο της παραπάνω σχέσης. Επεξηγούνται οι μηχανισμοί που έχουν προταθεί για να εξηγηθεί σε κυτταρικό επίπεδο ο ρόλος της απορρύθμισης των κιρκαδιανών ρυθμών, που προκαλείται από την εκ περιτροπής εργασία, στην καρκινογένεση. Αυτοί περιλαμβάνουν (α) την καταστολή της έκκρισης μελατονίνης από την επίφυση, που μπορεί να συμβάλλει στην ογκογένεση, και (β) την άμεση καταστολή της λειτουργίας των γονιδίων του κιρκαδιανού ρυθμού, που οδηγεί σε αλλαγές στη ρύθμιση του κυτταρικού κύκλου. Τέλος, αξιολογούνται τα παραπάνω δεδομένα σε σχέση με το ρόλο της Ιατρικής της Εργασίας, ενώ επισημαίνεται η ανάγκη σχεδιασμού και εκτέλεσης μελετών που θα καταδείξουν ή θα ακυρώσουν την ύπαρξη συσχέτισης στη θεματική που εξετάζουμε με γνώμονα το συμφέρον του εργαζόμενου.
Λέξεις-κλειδιά: καρκίνος, Καρκίνος μαστού, Εκ περιτροπής εργασία, Μελατονίνη, Νυκτερινή εργασία
ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 27(6), 879-890, 2010 - Ανασκόπηση