Γνωσιακή Στάθμιση της «Κλίμακας Ποσοτικής Εκτίμησης του Κοινωνικού Κεφαλαίου» σε Ελληνικό Πληθυσμό
Γ. Κριτσωτάκης, Έ. Αντωνιάδου, Κ. Κούτρα, Α. Κούτης, Α. Φιλαλήθης
Εισαγωγή: Το κοινωνικό κεφάλαιο μελετάται εκτεταμένα στις επιστήμες υγείας, καθώς θεωρείται ότι ασκεί θετική επίδραση σε πληθώρα υγειονομικών αποτελεσμάτων. Οι περισσότεροι ορισμοί εστιάζουν σε χαρακτηριστικά της κοινωνικής οργάνωσης (π.χ. δίκτυα, νόρμες και εμπιστοσύνη). H «Κλίμακα Ποσοτικής Εκτίμησης του Κοινωνικού Κεφαλαίου» (Social Capital Questionnaire, SCQ) δημιουργήθηκε στην Αυστραλία. Εμφανίζει ψυχομετρική επάρκεια για την καταγραφή του κοινωνικού κεφαλαίου σε ατομικό επίπεδο σε ελληνικό αστικό πληθυσμό. Σκοπός: Η γνωσιακή στάθμιση της κλίμακας SCQ στην Ελλάδα. Υλικό-Μέθοδος: Πραγματοποιήθηκαν 25 σε βάθος ατομικές ημιδομημένες συνεντεύξεις με ενήλικα άτομα που διέμεναν στο λεκανοπέδιο Αττικής (12 άνδρες και 13 γυναίκες), χρησιμοποιώντας δειγματοληψία σκοπιμότητας (purposive sampling) κατά τους δύο τελευταίους μήνες του 2007. Οι ερωτήσεις ήταν δομημένες σε οκτώ άξονες με βάση την κατηγοριοποίηση της κλίμακας: «Συμμετοχή στην Τοπική Κοινότητα», «Ανάπτυξη στο Κοινωνικό Πλαίσιο», «Αισθήματα Εμπιστοσύνης και Ασφάλειας», «Σχέσεις με τους Γείτονες», «Σχέσεις με Συγγενείς και Φίλους», «Ανοχή στη Διαφορετικότητα», «Εκτίμηση της Ζωής» και «Σχέσεις στην Εργασία». Τα απομαγνητοφωνημένα κείμενα αναλύθηκαν με βάση τις αρχές της κατευθυνόμενης ανάλυσης περιεχομένου (directed content analysis), χρησιμοποιώντας ειδικό λογισμικό για την ποιοτική ανάλυση (NVivo 8). Αποτελέσματα: Πολλές από τις λέξεις και τις φράσεις που χρησιμοποιούνται στις έρευνες για το κοινωνικό κεφάλαιο δεν αναφέρθηκαν αυθόρμητα από τους συμμετέχοντες (όπως για παράδειγμα κουλτούρα, πολιτισμικότητα, κοινότητα). Επιπρόσθετα, για αρκετές λέξεις (γειτονιά, ενεργός συμμετοχή), η νοηματοδότηση και η σημασία που αποδόθηκε από τους συμμετέχοντες ποικίλλει. Παράλληλα, αναγνωρίστηκαν πολλαπλές ερωτήσεις σε μία μόνο ερώτηση (multiple questions within one) για τον παράγοντα «Ανοχή στη Διαφορετικότητα». Τα αποτελέσματα οδήγησαν σε διευκρινιστικές σημειώσεις στις ερωτήσεις ή στην αντικατάσταση εννοιολογικά ανεπαρκών όρων, με ευκολότερα κατανοητές φράσεις (π.χ. η φράση «τοπική κοινότητα» αντικαταστάθηκε από τη φράση «στην περιοχή σας»). Συμπεράσματα: Η γνωσιακή στάθμιση των ερωτηματολογίων για τη μέτρηση του κοινωνικού κεφαλαίου είναι αναγκαία, επιπλέον της ψυχομετρικής, προκειμένου να μπορούν να ερμηνευτούν αξιόπιστα τα αποτελέσματα των σχετικών μελετών. Οι όροι που χρησιμοποιούνται στις σχετικές μελέτες πρέπει να οριοθετούνται, έτσι ώστε τα αποτελέσματα να είναι ερμηνεύσιμα, αξιόπιστα και συγκρίσιμα και κυρίως να μπορούν να μετασχηματιστούν σε παρεμβάσεις για τη βελτίωση της υγείας των ατόμων και των πληθυσμών.
Λέξεις-κλειδιά: Κλίμακα ποσοτικής εκτίμησης του κοινωνικού κεφαλαίου, Κοινωνικό κεφάλαιο, Ανάλυση περιεχομένου, Γνωσιακή στάθμιση
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ, 49(3), 274-285, 2010 - Ερευνητική εργασία