Στάσεις των φοιτητών της Ιατρικής Σχολής Αθηνών σχετικά με την ευθανασία και την υποβοηθούμενη αυτοκτονία
Β.Π. Κονταξάκης, Κ.Γ. Παπλός, Μ.Ι. Χαβάκη-Κονταξάκη, Π. Φερεντίνος, Μ. Κονταξάκη, Κ.Θ. Κόλλιας, Ε. Λύκουρας
Η ευθανασία (ΕΥ) και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία (ΥΑ), δηλαδή η εθελοντική ευθανασία, αποτελούν αντικείμενο εκτεταμένων συζητήσεων μεταξύ επιστημόνων διαφορετικών κατευθύνσεων (ιατροί, νομικοί, κληρικοί κ.ά.) τα τελευταία χρόνια. Στις μέρες μας καταγράφεται σημαντική αύξηση των νεοπλασματικών και άλλων χρόνιων-τερματικών παθήσεων και των τροχαίων ατυχημάτων. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την μεγάλη πρόοδο της τεχνολογίας οδήγησε σε αύξηση του προσδόκιμου χρόνου επιβίωσης των ασθενών αυτών χωρίς όμως –συχνά– την ανάλογη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Μεγάλος αριθμός ερευνών, σε παγκόσμιο επίπεδο, πραγματοποιείται προκειμένου να καταγραφούν οι απόψεις-τάσεις του γενικού πληθυσμού, των ασθενών με ανίατες ασθένειες και των συγγενών τους όπως επίσης και των επαγγελματιών ψυχικής υγείας σε θέματα ΕΥ και ΥΑ. Οι πληροφορίες σε σχέση με τα παραπάνω θέματα, όσον αφορά στους φοιτητές ιατρικής –μελλοντικούς υπερασπιστές της δημόσιας υγείας– είναι σχετικά ανεπαρκείς και αντιφατικές. Η μελέτη αυτή στοχεύει (α) να διερευνήσει τις στάσεις σε θέματα ευθανασίας και υποβοηθούμενης αυτοκτονίας μεταξύ τελειόφοιτων σπουδαστών της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, (β) να εντοπίσει πιθανές διαφορές στις στάσεις ανδρών και γυναικών φοιτητών, και (γ) να παρουσιάσει και να σχολιάσει τις στάσεις φοιτητών ιατρικής σε διάφορες χώρες του κόσμου. Για τη μελέτη αυτή αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε ένα ερωτηματολόγιο 20 ερωτήσεων που βασίσθηκε σε ανάλογα ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες άλλες χώρες. 251 τελειόφοιτοι ιατρικής (55% άνδρες και 44% γυναίκες), με μέση ηλικία 24,7 (±1,8) χρόνια, συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο. Όλοι οι φοιτητές της μελέτης ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι ως προς το θρήσκευμα. 79,6% των φοιτητών ήταν ενημερωμένοι σχετικά με τα θέματα της ΕΥ και της ΥΑ. 52% και 69,7% των ερωτηθέντων ήταν υπέρ της ΕΥ και της ΥΑ, αντίστοιχα, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. 55,6% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι εάν οι ίδιοι υπέφεραν από επώδυνη-ανίατη-καταληκτική ασθένεια θα ζητούσαν τη βοήθεια ιατρού για να τερματίσουν τη ζωή τους (υποβοηθούμενη αυτοκτονία). 79,2% των ερωτηθέντων υποστήριξαν ότι θα έπρεπε ένα γιατρός υπό προϋποθέσεις ή και ανεξάρτητα προϋποθέσεων να εκτελέσει την επιθυμία ενός ασθενούς που πάσχει από ανίατη-επώδυνη -καταληκτική ασθένεια και να προχωρήσει σε διακοπή της μηχανικής υποστήριξης των ζωτικών του λειτουργιών. Οι παρακάτω παράγοντες επηρέαζαν θετικά τη στάση των ερωτηθέντων απέναντι στη ΕΥ και την ΥΑ: η χαμηλή ποιότητα ζωής του ασθενούς και οι έντονοι πόνοι (82,2%), η μικρή διάρκεια προσδόκιμης επιβίωσης (52,9%), η σοβαρή οικονομική επιβάρυνση του ασθενούς και της οικογένειάς του (27,5%). Εξάλλου, οι παρακάτω παράγοντες επηρέαζαν αρνητικά τη στάση των ερωτηθέντων απέναντι στην ΕΥ και την ΥΑ: οι Ιπποκρατικές αρχές που οριοθετούν το ρόλο του γιατρού στο «να προστατεύει και να διατηρεί» την ανθρώπινη ζωή (96,0%), ο κίνδυνος κατάχρησης σε άτομα με σωματικές και ψυχικές μειονεξίες (94,0%), οι προσωπικές ηθικές αρχές (92,8%), η προσωπική-οικογενειακή εμπειρία γύρω από ανίατες ασθένειες (85,6%), οι προσωπικές θρησκευτικές πεποιθήσεις (66,9%). 55,7% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι πρέπει να υπάρξουν ικανοποιητικές δικλείδες ασφαλείας στην περίπτωση νομικής κατοχύρωσης της ΕΥ και της ΥΑ. Μόνο 3,9% των φοιτητών απάντησαν ότι θεωρείται απαραίτητη η ψυχιατρική εκτίμηση του ασθενούς που επιθυμεί να τερματίσει τη ζωή του ενώ 21,7% απάντησαν ότι η επιθυμία του ασθενούς για ΥΑ είναι πιθανή ένδειξη ψυχικής διαταραχής (συνήθως κατάθλιψης). Η σύγκριση γυναικών και ανδρών φοιτητών έδειξε ότι οι γυναίκες συχνότερα επηρεάζονται στις στάσεις τους από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και τον κίνδυνο κατάχρησης σε άτομα με σωματικές και ψυχικές μειονεξίες. Αντίθετα, οι άνδρες συχνότερα πιστεύουν ότι η επιθυμία ασθενούς για ΥΑ είναι πιθανή ένδειξη ψυχικής διαταραχής. Υπέρ της ΕΥ και της ΥΑ έχει ταχθεί η πλειονότητα των φοιτητών στις ΗΠΑ, Ολλανδία, Ουγγαρία, Ελβετία. Αντίθετα, σε άλλες χώρες όπως Νορβηγία, Σουηδία, Γιουγκοσλαβία, Ιταλία, Γερμανία, Σουδάν, Μαλαισία, Πουέρτο Ρίκο μεγάλο μέρος των φοιτητών είναι κατά της ΕΥ και της ΥΑ.
Λέξεις-κλειδιά: Ευθανασία, στάσεις, φοιτητές Ιατρικής, Υποβοηθούμενη αυτοκτονία
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 20(4), 305-311, 2009 - Ερευνητική εργασία