Prions και σπογγοειδείς εγκεφαλοπάθειες. Νεότερα δεδομένα
Κ. Κοντόκωστας, Ι. Κοντοπίδης, Γ. Βρυώνη
Τα prions συνιστούν λοιμογόνους παράγοντες πολύ μικρού μεγέθους, οι οποίοι συντίθενται αποκλειστικά από μια σιαλογλυκοπρωτεΐνη της κυτταρικής μεμβράνης ορισμένων φυσιολογικών κυττάρων, την ονομαζόμενη PrP 27−30, πολλαπλασιάζονται δε μέσω μιας διαδικασίας αλληλομετατροπής που αφορά στην τριτοταγή δομή των μορίων τους. Τα prions ενέχονται για τη μετάδοση των λοιμογόνων σπογγοειδών εγκεφαλοπαθειών, τόσο σε ανθρώπους όσο και σε άλλα θηλαστικά, νευροεκφυλιστικών δηλαδή νόσων, όπως είναι η Creutzfeldt-Jacob και η νόσος scrapie των προβάτων, που προκαλούν χαρακτηριστικές αμυλοειδικές βλάβες στο εγκεφαλικό παρέγχυμα, αλλά και στο περιφερικό νευρικό σύστημα. Τα επιδημιολογικά δεδομένα, τα οποία έχουν καταγραφεί παγκόσμια μέχρι και τα τέλη του 2008 υποδηλώνουν την ανάγκη βελτίωσης των διαγνωστικών τεχνικών και εύρεσης αντίστοιχων θεραπευτικών μέσων. Στο διάστημα των τελευταίων δύο ετών σημειώθηκαν 36 κρούσματα B SE σε βοοειδή, διεσπαρμένα σε 12 διαφορετικές χώρες, ενώ όσον αφορά στον ανθρώπινο πληθυσμό τα επιβεβαιωμένα περιστατικά vCJD ανά την υφήλιο αγγίζουν τα 227 μέχρι το Δ εκέμβριο του 2008. Επιπρόσθετα, η απομόνωση μιας ιδιότυπης αλληλουχίας βαλινών στο γονιδίωμα μίας 39χρονης ασθενούς πριν από ένα εξάμηνο, εντατικοποίησε την έρευνα στον τομέα της οικογενούς μορφής της νόσου με τις μεταλλάξεις του γονιδίου PRNP στα κωδικόνια 200 και 178 να ενοχοποιούνται περισσότερο. Στο διαγνωστικό τομέα, οι μελέτες των B astian και Frank Owen του Πανεπιστημίου της Νέας Ορλεάνης που άρχισαν το 2005 και ολοκληρώθηκαν πρόσφατα, βελτίωσαν τη χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων στη μελέτη ιστικών δειγμάτων με την επεξεργασία των τελευταίων σε διαλύματα γουανιδίνης-θειοκινάσης, τα οποία ελαττώνουν τη μολυσματικότητα των δειγμάτων και διαφυλάσσουν τις ευαίσθητες ισομορφές των πρωτεϊνών. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τη βελτίωση της τεχνικής CDI οδήγησαν στη δημιουργία ενός test ούρων, το οποίο βασίζεται στη χρήση Σ–αλβουμίνης, ανοσοσφαιρίνης IgG και αντισωμάτων PrPmAb 3F4 και 6H4 και προσφέρει διάγνωση στο 1/3 του χρόνου επώασης στα πειραματόζωα. Τελικά, στο θεραπευτικό τομέα οι έρευνες του Πανεπιστημίου της Ζ υρίχης οδήγησαν το 2007 στη δημιουργία ενός εμβολίου (μέχρι και σήμερα βρίσκεται υπό πειραματικό στάδιο δοκιμών), η αρχή του οποίου βασίζεται στην εντόπιση μιας τριάδας νουκλεοτιδίων στην εξωτερική επιφάνεια της prion πρωτεΐνης, που προβάλλει μόνο κατά τη διαδικασία της αλληλομετατροπής και επομένως μπορεί να συνδεθεί με στοχευμένα αντισώματα.
Λέξεις-κλειδιά: διάγνωση, επιδημιολογία, Εμβόλιο, Pprions, Σπογγοειδείς εγκεφαλοπάθειες
ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ, 53(6), 330-339, 2008 - Ανασκόπηση