Σύγχρονη βιολογική θεώρηση της κατάθλιψης. Νευροπεπτίδια και νέες θεραπευτικές προοπτικές
A. Χατζάκη
Η κατάθλιψη αποτελεί διαταραχή του συναισθήματος με ανησυχητικά αυξανόμενη επίπτωση στο δυτικό κόσμο και μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων, με εκδηλώσεις τόσο από το κεντρικό νευρικό σύστημα όσο και από την περιφέρεια. Παρατηρήσεις από τη χρήση φαρμακευτικών ουσιών οδήγησαν στην ανάπτυξη της θεωρίας των μονοαμινών ή βιογενών αμινών για τη βιολογική ερμηνεία της κατάθλιψης, που καθορίζει ως κύριο αιτιολογικό παράγοντα την ασθενή νευροδιαβίβαση της ντοπαμίνης, της νορεπινεφρίνης και της σεροτονίνης. Έτσι, όλες οι επικρατούσες φαρμακευτικές θεραπείες της κατάθλιψης με εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης μονοαμινών, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και αναστολείς μονοαμινοξειδάσης, στοχεύουν στην ενίσχυση της μονοαμινεργικής νευροδιαβίβασης, ενώ εμφανίζουν σημαντικά μειονεκτήματα στη χρήση τους, όπως καθυστέρηση στη βελτίωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες και μεγάλα ποσοστά μη αποκρινόμενων ασθενών. Πρόσφατα νευροενδοκρινολογικά δεδομένα αποκαλύπτουν συνύπαρξη της κατάθλιψης με διαταραχή απόκρισης στο stress και αναδεικνύουν ως σημαντική παράμετρο την υπερλειτουργία του υποθαλαμο-υποφυσιο-επινεφριδιακού (ΥΥΕ) άξονα. Έτσι, αναπτύχθηκε το μοντέλο της προδιάθεσης-άγχους, που επιχειρεί να συνδέσει τη γονιδιακή με την περιβαλλοντική επίδραση στην ανάπτυξη αυτής της διαταραχής. Η δραστηριότητα του άξονα ελέγχεται από την αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο με αντιρροπιστικό τρόπο και με τη συμμετοχή πληθώρας νευροπεπτιδίων και άλλων παραγόντων. Παρέμβαση σε αυτά τα ρυθμιστικά μονοπάτια προτείνεται ότι μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική θεραπευτική στρατηγική για την κατάθλιψη, μια άποψη που υποστηρίζεται από προκλινικές μελέτες φαρμακολογικών ή γενετικών τροποποιήσεων της δράσης νευροπεπτιδίων, όπως του εκλυτικού παράγοντα κορτικοτροπίνης, του παράγοντα Ρ, της γαλανίνης, της βαζοπρεσίνης και του νευροπεπτιδίου Υ. Η πρόσφατη σύνθεση μη πεπτιδικών μικρομοριακών ενώσεων, με υψηλή εξειδίκευση στην αναγνώριση των υποδοχέων των ανωτέρω νευροπεπτιδίων και ικανή βιοδιαθεσιμότητα στον εγκέφαλο, επέτρεψε την έναρξη κλινικών μελετών που εξετάζουν την ασφάλεια, τις ανεπιθύμητες ενέργειες και την αντικαταθλιπτική δράση αυτών των μορίων. Η συνέχιση των μελετών αυτών θα συμβάλει στην αξιολόγηση των νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Λέξεις-κλειδιά: Άγχος, Κατάθλιψη, Νευροδιαβιβαστής, Νευροπεπτίδιο, Υποθάλαμος
ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 25(4), 456-462, 2008 - Ανασκόπηση