Μοντέλα αναγνώρισης και ανοσιακής απόκρισης στη λοίμωξη
Π. Σκένδρος, Π. Μπούρα
Μια από τις βασικές λειτουργίες του ανοσιακού συστήματος είναι η προστασία του ανθρώπινου οργανισμού από τις λοιμώξεις. Τα τελευταία 50 έτη, πολλοί ερευνητές στο χώρο της ανοσολογίας συνέδραμαν στην αποσαφήνιση των μηχανισμών που διέπουν την ανοσιακή απάντηση έναντι των παθογόνων, προτείνοντας θεωρητικά μοντέλα αναγνώρισης και απόκρισης στη λοίμωξη. Όσα από τα μοντέλα αυτά επιβεβαίωσαν πειραματικά το θεωρητικό τους υπόβαθρο, οικοδόμησαν σταδιακά τις αρχές στις οποίες στηρίζεται σήμερα η επιστήμη της ανοσολογίας και ιδιαίτερα ο κλάδος της ανοσολογίας των λοιμώξεων. Στην παρούσα ανασκόπηση, αρχικά, γίνεται αναφορά στα πρώτα μοντέλα διάκρισης του «ίδιου» από το «μη ίδιο» (self-non self discrimination models, SNSD models) και αναλύεται διεξοδικά η θεωρία του Janeway (διάκριση «μη λοιμώδους-ίδιου» από «λοιμώδες-μη ίδιο»), που ανέδειξε το σημαντικό ρόλο της φυσικής ανοσίας στη λοίμωξη. Στo μοντέλο του Janeway επισημαίνεται ότι προϋπόθεση για την ενεργοποίηση των αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων (ΑΠΚ) είναι η αναγνώριση από αυτά οντογενετικά διατηρημένων μοριακών προτύπων, που σχετίζονται με την επιβίωση και τη λοιμογόνο δράση των παθογόνων (pathogen-associated molecular patterns, PAMPs). Η αναγνώριση των PAMPs επιτελείται μέσω των υποδοχέων της φυσικής ανοσίας (υποδοχείς αναγνώρισης προτύπων, pattern recognition receptors, PRRs), με κυριότερο εκπρόσωπο αυτών τους υποδοχείς Toll (TLRs). Οι TLRs θεωρούνται δείκτες ενεργοποίησης της φυσικής ανοσίας και συνδέουν λειτουργικά τη φυσική με την επίκτητη ανοσία στη λοίμωξη. Σύμφωνα με τον Janeway, η φυσική ανοσία επιδρά τόσο στην έναρξη όσο και στον τύπο (T1, T2) της επίκτητης ανοσιακής απόκρισης έναντι του παθογόνου. Επιπρόσθετα, περιγράφεται η θεωρία κινδύνου (danger model), που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια από τη Matzinger, η οποία, χωρίς να απορρίπτει τις βασικές αρχές της θεωρίας του Janeway, θεωρεί ότι οι PRRs ενεργοποιούνται από ενδογενή ιστικά σήματα συναγερμού-κινδύνου παρά από την αναγνώριση του «λοιμώδους-μη ίδιου». Το μοντέλο της Matzinger φαίνεται ότι απαντά σε θέματα που δεν μπορούσαν οι προηγούμενες θεωρίες να καλύψουν, θέτοντας στο επίκεντρο της ανοσιακής απόκρισης την ιστική βλάβη. Ένα άλλο μοντέλο που προτείνεται πρόσφατα (θεωρία της υδροφοβίας) προσπαθεί να συγκεράσει τη θεωρία της Matzinger με εκείνη του Janeway, υποστηρίζοντας ότι δεν έχει σημασία η ενδογενής ή η εξωγενής προέλευση του σήματος ενεργοποίησης ενός PRR, αλλά κυρίως η υπό έκθεση υδρόφοβη δομή του. Επίσης, αναφέρονται άλλες απόψεις για την αναγνώριση του παθογόνου, την έναρξη και την έκβαση της ανοσιακής απόκρισης, όπως η θεωρία της ακεραιότητας (τριών σημάτων) και η θεωρία της άγνοιας (ignorance hypothesis).
Λέξεις-κλειδιά: Ανοσία, Αναγνώριση, Ανοσιακή απόκριση, Μοντέλα στη λοίμωξη
ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 24(4), 320-330, 2007 - Ανασκόπηση