Πιλοτική μελέτη ερωτηματολογίου επιτήρησης συμπεριφορών κινδύνου για την υγεία των νέων
Δ. Γεννηματά, Κ. Μεράκου, Ε. Κτενάς, Μ. Διαμαντοπούλου, Τ. Κουρέα-Κρεμαστινού
ΣΚΟΠΟΣ Η εφηβική ηλικία αποτελεί εκείνη τη φάση της ανθρώπινης ανάπτυξης κατά την οποία εδραιώνονται και υιοθετούνται συμπεριφορές, πεποιθήσεις και στάσεις, σχετικά και με την υγεία, οι οποίες συνήθως ακολουθούν το άτομο και στην ενήλικη ζωή. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή (ανά διετία) ενός εθνικού προγράμματος καταγραφής και εκτίμησης των συμπεριφορών κινδύνου σε θέματα υγείας των νέων μας θεωρείται απαραίτητος και συντελεί αποφασιστικά στο σχεδιασμό κατάλληλων και περισσότερο αποτελεσματικών παρεμβάσεων από την πολιτεία. H μετάφραση, η προσαρμογή και η πιλοτική δοκιμή στην Ελλάδα ερωτηματολογίου του CDC (Centers for Disease Control and Prevention, Κέντρα Ελέγχου Ασθενειών και Πρόληψης), που ήδη χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ από το 1991, ανά διετία, έχει στόχο την αξιολόγηση και τη μελλοντική εφαρμογή αυτού σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του ελληνικού μαθητικού πληθυσμού. Το ερωτηματολόγιο μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στην προαναφερόμενη επιτήρηση εκείνων των συμπεριφορών κινδύνου για την υγεία των νέων, που μπορούν να οδηγήσουν στην υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών και σχετίζονται με κύριες αιτίες θανάτου, αναπηρίας και κοινωνικών προβλημάτων τόσο της νεολαίας όσο και των ενηλίκων. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ Το ερωτηματολόγιο προσαρμόστηκε στα ελληνικά (γλώσσα και χαρακτηριστικά) από την ερευνητική ομάδα και ομάδα δίγλωσσων λειτουργών του χώρου της δημόσιας υγείας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας μας και περιλαμβάνει ερωτήσεις, που αφορούν σε μείζονες συμπεριφορές κινδύνου για την υγεία (προσωπική ασφάλεια, βία, συναισθήματα θλίψης, κατανάλωση οινοπνεύματος, σεξουαλική συμπεριφορά, ενημέρωση για το AIDS, κατάσταση σωματικού βάρους, διατροφή και σωματική άσκηση). Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν ανώνυμα και εθελοντικά 334 μαθητές και μαθήτριες, ενιαίου (52,7%) και τεχνικού επαγγελματικού λυκείου (44,9%), ηλικίας 14-22 ετών, κυρίως από την Αττική (89,8%) και τη Βοιωτία (6,6%). Ο υπό μελέτη πληθυσμός ήταν κυρίως αστικός και ημιαστικός και η σύνθεσή του ήταν 69% κορίτσια και 31% αγόρια, 84% ελληνικής και 16% άλλης καταγωγής. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τμήματα όλων των τάξεων των σχολείων, παρουσία των ερευνητών. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κατά τη διαδικασία συλλογής των δεδομένων, οι ερευνητές δεν συνάντησαν εμπόδια και κλήθηκαν να δώσουν ελάχιστες επεξηγήσεις επί των ερωτήσεων. Η απαντητικότητα στις ερωτήσεις, των μαθητών και μαθητριών που πήραν μέρος στην έρευνα, κυμάνθηκε από 98,32-99,62%, με μέσο ποσοστό απαντητικότητας το 98,97%. Η αξιοπιστία, εκφρασμένη ως εσωτερική συνάφεια τόσο του συνόλου (συντελεστής Cronbach α=0,81) όσο και των θεμάτων του ερωτηματολογίου, ήταν υψηλή. Η εγκυρότητα ελέγχθηκε με παραγοντική ανάλυση των απαντήσεων, που επιβεβαίωσε ικανοποιητική έως υψηλή συσχέτιση μεταξύ των ερωτήσεων του κάθε θέματος (παραγοντικές φορτίσεις >0,45) και ήταν παρόμοια με την αντίστοιχη του ερωτηματολογίου του CDC. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το ερωτηματολόγιο έχει υψηλό ποσοστό απαντητικότητας στις ερωτήσεις, είναι σύντομο, απλό, κατανοητό, σαφές, αξιόπιστο και έγκυρο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταγραφή, την αξιολόγηση και την εκτίμηση μειζόνων συμπεριφορών κινδύνου για την υγεία, εφήβων που παρακολουθούν το σχολείο, ηλικίας περίπου 15-18 ετών, οι οποίες συμπεριφορές αποτελούν δείκτη της κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της χώρας μας.
Λέξεις-κλειδιά: Ερωτηματολόγιο, Εφηβεία, Επιτήρηση, Πιλοτική μελέτη, Συμπεριφορές κινδύνου για την υγεία
ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 24(3), 270-290, 2007 - Ερευνητική εργασία