Κυκλικό ωράριο: Επιπτώσεις στην υγεία των νοσηλευτών
Α. Κορομπέλη, Ε. Κτενάς, Α. Κικεμένη
Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχει το «βιολογικό ρολόι» ή βιορυθμός, που καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας του. Στις υπηρεσίες υγείας, η ανάγκη για νοσηλευτική φροντίδα σε εικοσιτετράωρη βάση αναγκάζει το νοσηλευτικό προ¬σωπικό να εργάζεται σε κυκλικό εναλλασσόμενο ωράριο. Τα άτομα που εργάζονται με το σύστημα της βάρδιας κατά τη νύχτα αναγκάζονται να διακόψουν το βιολογικό εικοσιτετράωρο ρυθμό που καθορίζεται από το ρολόι του εγκεφάλου. Το αποτέλεσμα της αποδιοργάνωσης αυτής είναι το λεγόμενο “jet lag” syndrome ή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, το “shift lag” syndrome. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η μελέτη των επιδράσεων του κυκλικού ωραρίου στην υγεία του νοσηλευτικού προσωπικού. Υλικό-Μέθοδος: Η συλλογή των πληροφοριών έγινε με το ερωτηματολόγιο Survey of Shiftworkers (SOS), που προσαρμόστηκε για τις ανάγκες της μελέτης. Διανεμήθηκε σε 154 νοσηλευτές, που εργάζονταν σε κυκλικό ωράριο ενός Γενικού Περιφερειακού Νοσοκομείου της Αττικής. Αποτελέσματα: Η ανταπόκριση ήταν 53,8%. Τα άτομα με περισσότερα χρόνια εμπειρίας αντιμετώπιζαν το φόρτο εργασίας στη νυχτερινή βάρδια ως πιο «βαρύ» (P=0,001). Ο αριθμός των νυχτερινών βαρδιών επηρέαζε την οικογενειακή (P=0,002) και κοινωνική ζωή (p=0,004) των νοσηλευτών, ενώ συχνά παρατηρούνταν και σωματικά ενοχλήματα, όπως πόνος στην πλάτη και στη μέση (P=0,047). Η διάρκεια του ύπνου μεταξύ των νυχτερινών βαρδιών δεν επαρκούσε για την ανάπαυση του προσωπικού, ενώ αρκετά ήταν τα άτομα που εμφάνιζαν αϋπνίες τις μέρες ανάπαυσης (p=0,006) και μεταξύ δύο απογευματινών βαρδιών (P=0,027). Η διάρκεια του ύπνου σε όλες τις βάρδιες ήταν συνυφασμένη με την ποιότητά του (P<0,05), με εξαίρεση τη βάρδια απόγευμα-πρωί. Τέλος, ο αριθμός των συνεχόμενων νυχτερινών βαρδιών και των συνολικών νυχτερινών βαρδιών στο διάστημα των δώδεκα εβδομάδων δεν συσχετίστηκε στατιστικώς σημαντικά ούτε με τη διάρκεια ύπνου ανάμεσα στις νυχτερινές βάρδιες και στις μέρες ανάπαυσης ούτε με την υγεία των νοσηλευτών. Συμπεράσματα: Το βασικό συμπέρασμα αφορά στη σημαντικότητα των επιπτώσεων στους νοσηλευτές της εργασίας σε κυκλικό ωράριο και νυχτερινές βάρδιες, οι οποίες δεν υφίστανται άμεσα, αλλά έμμεσα μέσω των αλλαγών στην ποσότητα και ποιότητα του ύπνου. Επομένως, απαιτείται καλύτερος σχεδιασμός των βαρδιών.
Λέξεις-κλειδιά: νοσηλευτές, Κυκλικό εναλλασσόμενο ωράριο, Νυχτερινή βάρδια, Επιπτώσεις στην υγεία
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ, 45(1), 98-106, 2006 - Ερευνητική εργασία