Συγκριτική μελέτη νευροψυχολογικών και ορμονικών παραμέτρων σε μελαγχολικούς και μη μελαγχολικούς ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη
Ι. Μιχόπουλος, Γ.Μ. Ζέρβας, Φ. Μπουφίδου, Ε. Τσάλτα, Β.-Μ. Παπακώστα, Α. Σταθαρού, Τ. Μάνεση, Ο. Λαχανίδου, Χ. Νικολάου, Χ. Παπαγεωργίου, Γ. Παπακώστας, Ε. Λύκουρας
Μεγάλος αριθμός μελετών έχει ασχοληθεί με το νευροψυχολογικό προφίλ της κατάθλιψης και της σύνδεσης των γνωσιακών ελλειμμάτων με βιολογικούς δείκτες, όπως η κορτιζόλη. Τα ευρήματα υποστηρίζουν την υπόθεση της δυσλειτουργίας του κυκλώματος βασικών γαγγλίων-προμετωπιαίου φλοιού. Στην παρούσα μελέτη διερευνήθηκε η διαφορά σε δοκιμασίες ελέγχου της μνήμης και των εκτελεστικών λειτουργιών σε γυναίκες με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή (ΜΚΔ), σε σχέση με τα επίπεδα κορτιζόλης και την εμφάνιση μελαγχολικών χαρακτηριστικών. Σαράντα ασθενείς με ΜΚΔ (ΚΤΘ), είκοσι εκ των οποίων είχαν μελαγχολικά χαρακτηριστικά (ΜΕΛ), και είκοσι υγιείς μάρτυρες (ΜΑΡ) ανάλογης ηλικίας και εκπαιδευτικού επιπέδου εξετάσθηκαν με τη χρήση νευροψυχολογικών δοκιμασιών από το Cambridge Neuropsychological Test Automated Battery (CANTAB). Οι ασθενείς ελέγχθηκαν για τα επίπεδα κορτιζόλης πλάσματος και σιέλου. Οι ΚΤΘ, συγκρινόμενες με τις ΜΑΡ, εμφάνισαν στατιστικώς σημαντικά ελλείμματα στη μία από τις δύο δοκιμασίες ελέγχου της μνήμης και στις δύο δοκιμασίες που ελέγχουν τις εκτελεστικές λειτουργίες. Οι ΜΕΛ διέφεραν από τις ΜΑΡ σε όλες τις δοκιμασίες και οι ΜΕΛ εμφάνισαν διαφορά από τις ΜΗ-ΜΕΛ μόνο στις εκτελεστικές λειτουργίες που απαιτούν αλλαγή σχεδίου (ID/ED) και μάλιστα, ενώ στο πρώτο στάδιο (intradimensional) που ελέγχει περισσότερο τη διατήρηση της προσοχής δεν έχουν διαφορά, στο δεύτερο στάδιο (extradimensional) που ελέγχει περισσότερο την αλλαγή σχεδίου (set shifting) οι ΜΕΛ υπολείπονταν σημαντικά. Οι τιμές της κορτιζόλης των ΚΤΘ ήταν σε φυσιολογικά επίπεδα και δεν σχετίζονταν σημαντικά με την επίδοση στις δοκιμασίες, ενώ οι ΜΕΛ δεν εμφάνισαν υψηλότερες τιμές. Στην παρούσα μελέτη δεν συσχετίζεται η κορτιζόλη με τα νευροψυχολογικά ελλείμματα των καταθλιπτικών ασθενών, τα οποία αφορούν περισσότερο τις εκτελεστικές λειτουργίες και λιγότερο τη μνήμη. Επιβεβαιώνεται το μοντέλο της δυσλειτουργίας της έλικας του προσαγωγίου (ραχιαίο τμήμα) και του προμετωπιαίου φλοιού (πλαγιοπίσθιου). Για τις ασθενείς με μελαγχολικά χαρακτηριστικά φαίνεται να υπάρχει ποσοτική διαφορά γενικά, αλλά και ποιοτική διαφορά στην ικανότητα αλλαγής σχεδίου. Το τελευταίο εύρημα θεωρείται ότι μπορεί να σχετίζεται με επιπλέον δυσλειτουργία του κοιλιακού τμήματος της έλικας του προσαγωγίου και του κογχομετωπιαίου προμετωπιαίου φλοιού.
Λέξεις-κλειδιά: Κατάθλιψη, Αλλαγή σχεδίου, Cambridge Neuropsychological Test Automated Battery (CANTAB), Εκτελεστική δυσλειτουργία, Κορτιζόλη, Μελαγχολικά χαρακτηριστικά
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 17(2), 137-150, 2006 - Ερευνητική εργασία