Ορμονική θεραπεία στην εμμηνόπαυση. Πρόσφατα δεδομένα για την επίδραση στην εμφάνιση καρκίνων του αναπαραγωγικού συστήματος και στα καρδιαγγειακά νοσήματα
Γ. Μαστοράκος, Ε.Γ. Σακκάς
Η ωφελιμότητα της χορήγησης ορμονικής θεραπείας (ΟΘ) στην εμμηνόπαυση τέθηκε πρόσφατα υπό αμφισβήτηση σχετικά με την πιθανότητα αύξησης της επίπτωσης καρκίνου του μαστού και των καρδιαγγειακών συμβαμάτων (στεφανιαία νόσος, εγκεφαλικά επεισόδια, πνευμονική εμβολή, θρομβοφλεβίτιδα). Όσον αφορά στον καρκίνο του μαστού οι παλαιότερες μελέτες δεν συσχετίζουν τη χορήγηση ΟΘ με αυτόν τον τύπο καρκίνου. Επιπλέον η πρόσφατη μελέτη Πρωτοβουλίας για την Υγεία των Γυναικών, (Women's Health Initiative, WHI) δεν δείχνει αυξημένο σχετικό κίνδυνο. Η WHI ολοκληρώθηκε σε δύο σκέλη, εκ των οποίων το πρώτο αφορούσε στη χορήγηση συνδυασμού οιστρογόνων και προγεσταγόνου και διήρκησε 5,2 έτη και το δεύτερο αφορούσε στη χορήγηση μόνον οιστρογόνων σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που είχαν υποβληθεί σε υστερεκτομία και διήρκεσε 8,5 έτη. Συγκεκριμένα στο πρώτο σκέλος ο σχετικός κίνδυνος καρκίνου του μαστού ήταν 1,26 με 95% όρια αξιοπιστίας 0,83–1,92 μετά την εξομάλυνση, δηλαδή μη στατιστικά σημαντικός. Στο δεύτερο σκέλος ο ίδιος κίνδυνος ήταν 0,77 με 95% όρια αξιοπιστίας 0,57–1,06 μετά την εξομάλυνση, ομοίως μη στατιστικά σημαντικός. Σχετικά με τον καρκίνο του ενδομητρίου είναι κοινός τόπος ότι η χορήγηση μόνο οιστρογόνων αυξάνει την επίπτωσή του. Σύμφωνα όμως με τις τελευταίες μελέτες, η ταυτόχρονη λήψη οιστρογόνων και προγεσταγόνου μειώνει την επίπτωσή του στα φυσιολογικά ή και χαμηλότερα επίπεδα. Σχετικά με τον καρκίνο των ωοθηκών παρατηρείται αυξημένος κίνδυνος κυρίως στις περιπτώσεις χρήσης μόνο σκευασμάτων οιστρογόνων. Η προσθήκη όμως προγεσταγόνου μειώνει το σχετικό κίνδυνο. Παρόλ' αυτά οι επιδημιολογικές μελέτες που αφορούν σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες υπό αγωγή με συνδυασμό οιστρογόνων και προγεσταγόνου και διερευνούν την επίπτωση του καρκίνου των ωοθηκών είναι περιορισμένες. Ο σχετικός κίνδυνος στεφανιαίας νόσου στο πρώτο σκέλος της WHI ήταν 1,29 με 95% όρια αξιοπιστίας 0,85–1,97 μετά την εξομάλυνση και στο δεύτερο σκέλος 0,91 με αντίστοιχα όρια 0,72–1,15, δηλαδή και στις δύο περιπτώσεις μη στατιστικά σημαντικός. Σχετικά με το σχετικό κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων στο πρώτο σκέλος της WHI ήταν 1,41 με 95% όρια αξιοπιστίας 0,86–2,31 μετά την εξομάλυνση και στο δεύτερο σκέλος 1,39 με αντίστοιχα όρια 0,97–1,99, δηλαδή και στις δύο περιπτώσεις μη στατιστικά σημαντικός. Όσον αφορά στο σχετικό κίνδυνο θρομβοφλεβίτιδας, αυτός ήταν 2,11 με 95% όρια αξιοπιστίας 1,26–3,55 μετά την εξομάλυνση (στατιστικά σημαντικός) στο πρώτο σκέλος και 1,33 με αντίστοιχα όρια 0,86–2,08 (στατιστικά μη σημαντικός). Συνεπώς σημαντικός κίνδυνος εμφανίστηκε μόνο για την εμφάνιση θρομβοφλεβίτιδας κατά τη λήψη οιστρογόνων και προγεσταγόνου. Συμπερασματικά η λήψη ΟΘ για 5 χρόνια δεν πρέπει να θεωρείται επικίνδυνη για την εμφάνιση καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων αλλά και καρκίνου του μαστού. Τέλος πρέπει να δίνεται προσοχή σε γυναίκες με θετικό κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού, διαγνωσμένη στεφανιαία νόσο και σε γυναίκες με προδιάθεση για θρoμβοεμβολικά επεισόδια των φλεβών των κάτω άκρων.
Λέξεις-κλειδιά: Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, Εμμηνόπαυση, Καρδιαγγειακά νοσήματα, Γυναικολογικός καρκίνος
ΙΑΤΡΙΚΗ, 86(4), 308-319, 2004 - Τι νεώτερο στην Ιατρική