Σιαλόρροια και φάρμακα
Χ. Τεσσερομμάτη, Α. Κώτσιου
Σιαλόρροια είναι η υπερπαραγωγή και δυσκολία κατάποσης σάλιου. Θεωρείται φυσιολογική στα βρέφη, ενώ μετά την ηλικία των 4 ετών είναι παθολογική κατάσταση. Φυσιολογικά οι σιαλογόνοι αδένες, τρία ζεύγη μείζονες (παρωτίδες, υπογνάθιοι και υπογλώσσιοι) και οι ελάσσονες (διασκορπισμένοι στο βλεννογόνο του στόματος), παράγουν 500–1500 mL σάλιου ημερησίως. Το σάλιο συμμετέχει στις διεργασίες της πέψης και στη στοματική υγιεινή. Η έκκρισή του ελέγχεται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα (κυρίως παρασυμπαθητικό). Η σιαλόρροια δεν οφείλεται πάντοτε στην αύξηση του παραγόμενου όγκου σάλιου, αλλά είναι αποτέλεσμα κακής κινητικής του μυοσκελετικού συστήματος της στοματικής κοιλότητας, χειλέων και γλώσσας, καθώς και πλημμελούς ανάπτυξης του μηχανισμού κατάποσης, που παρατηρείται σε άτομα με νευρολογικές διαταραχές, όπως εγκεφαλική παράλυση, διανοητικές αναπηρίες και άλλα. Συχνά αποτελεί κοινωνικό πρόβλημα. Παράγοντες που προκαλούν σιαλόρροια είναι: (a) διαταραχές του πεπτικού συστήματος (κυνάγχη, στοματίτιδες, ακατάλληλες οδοντοστοιχίες, νεοπλασίες στόματος και οισοφάγου, έλκη, προβλήματα από το έντερο και τη χολή), (β) λοιμώδη νοσήματα και δηλητηρίαση με τοξικές ουσίες, (γ) διαβήτης, (δ) νοσήματα του ΚΝΣ (γλωσσοφαρυγγική παράλυση, νόσος Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, ληθαργική εγκεφαλίτιδα, προσβολή εγκεφαλικών συζυγιών, επιληψία, (ε) Δυσλειτουργίες ενδοκρινών αδένων (υπερθυρεοειδισμός, αντανακλαστική σιαλόρροια εγκυμοσύνης) και (στ) φάρμακα που προκαλούν αυξημένη δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού (πιλοκαρπίνη, στροφανθίνη, κλοζαπίνη). Η αντιμετώπιση της σιαλόρροιας συνίσταται κατά πρώτον σε άρση επιβαρυντικών παραγόντων (οδοντιατρικών, στάσης σώματος, ακατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής) και σε θεραπείες συμπεριφοράς, βιοανάδραση, κινησιοθεραπεία στόματος, λογοθεραπεία, χειρουργικές επεμβάσεις και φάρμακα. Οι χειρουργικές επεμβάσεις, οι οποίες έχουν επιτυχία 80–90%, ενδείκνυνται σε άτομα με διανοητική καθυστέρηση και υπερβολική σιαλόρροια, όπου κάθε άλλη θεραπεία επί έξι μήνες υπήρξε ανεπιτυχής. Οι συνήθεις χειρουργικές μέθοδοι είναι αμφοτερόπλευρη αναδιάταξη των υπογνάθιων πόρων, η μετατόπιση του υπογνάθιου αδένα στο άνω τμήμα του φάρυγγα και η απολίνωση του παρωτιδικού πόρου μέσα στη στοματική κοιλότητα. Τα φάρμακα, τα οποία χορηγούνται σε περίπτωση αντένδειξης ή αποτυχίας χειρουργικής επέμβασης, είναι αντιχολινεργικές ουσίες, κυρίως ατροπίνη (1–2 δισκία 0,5 mg x 3 ημερησίως), σκοπολαμίνη (διαδερμικό αυτοκόλλητο 1 mg/72 h) και γλυκοπυρρολάτη (ενέσιμο διάλυμα 0,2 mg x 4 ημερησίως). Εσχάτως αναφέρεται η εφαρμογή τοπικών ενέσεων βουτυλοτοξίνης Α στους σιαλογόνους αδένες για σιαλόρροια ποικίλης αιτιολογίας.
Λέξεις-κλειδιά: Σιαλόρροια, Σιαλογόνοι αδένες, Αντιμουσκαρινικά φάρμακα
ΙΑΤΡΙΚΗ, 86(2), 125-133, 2004 - Ανασκόπηση