Εκκρινόμενη φωσφολιπάση Α2 τύπου ΙΙΑ (sPLA2-ΙΙΑ) Ρόλος στη φλεγμονή και την αθηροσκλήρυνση
Κ.Ν. Νιφόρου, Α.Δ. Τσελέπης
Οι φωσφολιπάσες Α2 (PLA2) αποτελούν μια μεγάλη οικογένεια ενζύμων, τα οποία υδρολύουν τον εστερικό δεσμό στην sn-2 θέση των φωσφολιπιδίων και παράγουν 2-λυσοφωσφολιπίδια και ελεύθερα λιπαρά οξέα. Τα ένζυμα αυτά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε διάφορες λειτουργίες όπως ο μεταβολισμός των λιπιδίων, η κυτταρική σηματοδότηση, η ανάπλαση κυτταρικών μεμβρανών, ο κυτταρικός πολλαπλασιασμός, η νευροέκκριση, η αντιμικροβιακή άμυνα, η ανάπτυξη νεοπλασμάτων, οι φλεγμονώδεις αντιδράσεις, κ.λπ. Ανάλογα με τον εντοπισμό τους στο κύτταρο και την εξάρτηση της ενεργότητάς τους από ιόντα ασβεστίου, οι PLA2 χαρακτηρίζονται ως εκκρινόμενες ή εξωκυττάριες (sPLA2), κυτοπλασματικές (cPLA2), και ανεξάρτητες ιόντων ασβεστίου (iPLA2). Η ανασκόπηση αυτή αναφέρεται στην εκκρινόμενη φωσφολιπάση της ομάδας ΙΙΑ (sPLA2-IIA), η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία της φλεγμονής και της αθηροσκλήρυνσης. Η sPLA2-IIA του πλάσματος προέρχεται κυρίως από ήπαρ, ενώ σημαντική είναι και η συνεισφορά των λείων μυικών κυττάρων του αρτηριακού τοιχώματος. Η σύνθεση και η έκκριση της sPLA2-IIA ενεργοποιείται από προφλεγμονώδεις παράγοντες όπως ο TNF-α, και διάφορες ιντερλευκίνες. Η sPLA2-IIA ασκεί τις βιολογικές της δράσεις με διαφόρους μηχανισμούς, όπως είναι η υδρόλυση φωσφολιπιδίων και η παραγωγή βιοδραστικών ελεύθερων λιπαρών οξέων και λυσοφωσφολιπιδίων, ή η αλληλεπίδραση με μεμβρανικούς υποδοχείς, διαμέσου των οποίων το ένζυμο αυτό ενεργοποιεί ενδοκυττάριες οδούς σηματοδότησης. Η sPLA2-IIA έχει διάφορες προφλεγμονώδεις δράσεις, ενώ αυξημένα επίπεδά της έχουν ανιχνευθεί σε ορό ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα, σηπτικό σοκ, οξεία παγκρεατίτιδα, νόσο του Crohn, και ελκώδη κολίτιδα. Τα τελευταία χρόνια σημαντικές είναι οι ενδείξεις για τη συμμετοχή sPLA2-IIA στην αθηροσκλήρυνση και τη στεφανιαία νόσο. Σύμφωνα με αυτές, η sPLA2-IIA έχει εντοπιστεί σε αθηρωματικές πλάκες, ενώ επίπεδά της στο πλάσμα ασθενών με στεφανιαία νόσο εμφανίζουν θετική συσχέτιση με τα επίπεδα της CRP, και αποτελούν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για στεφανιαία νόσο. Παρότι το φάσμα των προαθηρογόνων δράσεων της sPLA2-IIΑ αποτελεί αντικείμενο μελετών, φαίνεται ότι η φωσφολιπάση αυτή τροποποιεί την LDL δημιουργώντας τα προαθηρογόνα μικρά-πυκνά LDL σωματίδια, ενώ παράλληλα μειώνει τα επίπεδα καθώς και την αντιοξειδωτική ικανότητα της αντιαθηρογόνου λιποπρωτεΐνης HDL.
Λέξεις-κλειδιά: φλεγμονή, Αθηροσκλήρυνση, LDL, Φωσφολιπάση Α2, Καρδιαγγειακή νόσος
ΙΑΤΡΙΚΗ, 85(3-4), 207-214, 2004 - Ανασκόπηση