Οστεοπόρωση από εξωγενή χορήγηση γλυκοκορτικοειδών. Πρόληψη και θεραπεία
Π. Τρόντζας, Α. Ανδριανάκος
Τα γλυκοκορτικοειδή (ΓΚ) χρησιμοποιούνται ευρέως στη θεραπεία φλεγμονωδών νοσημάτων, αλλά η χρόνια χρήση τους προκαλεί συχνά ελάττωση της οστικής πυκνότητας (BMD) και κατάγματα. Η ανάπτυξη κορτιζονογενούς οστεοπόρωσης (ΚΟΠ) επηρεάζεται από διάφορους προδιαθεσικούς παράγοντες (δόση και διάρκεια λήψης των ΓΚ, χαμηλή BMD, ηλικία άνω των 65 ετών, πρώιμη εμμηνόπαυση κ.λπ.). Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί της ανάπτυξης ΚΟΠ περιλαμβάνουν διαταραχές στο μεταβολισμό του ασβεστίου (ελάττωση της εντερικής απορρόφησης και της νεφρικής σωληναριακής επαναρρόφησης) και της βιταμίνης D, αύξηση της έκκρισης της παραθορμόνης, ελάττωση της παραγωγής τοπικών ρυθμιστικών παραγόντων, υπογοναδισμό και καταστολή της οστεοβλαστικής λειτουργίας λόγω επαγωγής της απόπτωσης. Η πρόληψη της ΚΟΠ (πρωτογενής όταν εφαρμόζεται αμέσως μετά την έναρξη της χορήγησης των ΓΚ, και δευτερογενής μετά παρέλευση 3μήνου), που πρέπει να εφαρμόζεται σε όλους τους ασθενείς, περιλαμβάνει γενικά μέτρα (μικρές δόσεις ΓΚ, καθημερινή άσκηση κ.λπ.), χορήγηση ασβεστίου και βιταμίνης D (ή α-καλσιδιόλης ή καλσιτριόλης), διόρθωση της υπερασβεστιουρίας και θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Η μέτρηση της BMD με απορροφησιομετρία διπλοενεργειακών φωτονίων (DEXA) συνιστάται σε όλους τους ασθενείς που λαμβάνουν ή πρόκειται να λάβουν ΓΚ (πρεδνιζολόνη ³7,5 mg ημερησίως ή άλλο ισοδύναμο) τουλάχιστον για 6 μήνες. Όσοι παρουσιάζουν Τ-score £ –1,5 χρειάζονται αντιοστεοπορωτικά φάρμακα. Στους ασθενείς που δε λαμβάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (λόγω αντενδείξεων ή απροθυμίας), μπορούν να χορηγηθούν διφωσφονικά (ετιδρονάτη, αλενδρονάτη, ριζεδρονάτη) ή, εναλλακτικά, καλσιτονίνη σολομού. Η χορήγηση αλάτων φθορίου δεν ελαττώνει τη συχνότητα των καταγμάτων, ενώ τα αναβολικά στεροειδή και η παραθορμόνη δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς στην ΚΟΠ. Πρόσθετη αναλγητική αγωγή (αναλγητικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη) χορηγείται σε περιπτώσεις με πρόσφατο οστεοπορωτικό κάταγμα, αλλά τo καλύτερο αναλγητικό αποτέλεσμα προσφέρει η καλσιτονίνη. Επαναμέτρηση της BMD πρέπει να γίνεται σε 1–3 έτη ανάλογα με το αρχικό T-score. Στους ασθενείς που παρουσιάζουν απώλεια BMD μεγαλύτερη από 3–5% στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης ή 6–7% στο ισχίο, πρέπει να τροποποιείται η εφαρμοζόμενη προληπτική φαρμακευτική αγωγή.
Λέξεις-κλειδιά: Οστεοπόρωση από κορτικοστεροειδή, Οστική πυκνότητα, Οστεοπόρωση-θεραπεία-πρόληψη-κατευθυντήριες οδηγίες, Αντιοστεροπορωτικά φάρμακα
ΙΑΤΡΙΚΗ, 81(1), 27-38, 2002 - Ανασκόπηση