Καρκίνος και κατάθλιψη
K. Βελέντζα, Ε. Μαμπλέκου
Κατά την παρούσα ανασκόπηση ανατρέξαμε στην πρόσφατη βιβλιογραφία προκειμένου να συλλέξουμε στοιχεία σχετικά με τις ψυχιατρικές διαταραχές των καρκινοπαθών και τις υπάρχουσες ανάγκες ψυχιατρικής κάλυψης της συγκεκριμένης ομάδας ασθενών. Λόγω της πληθώρας των ερευνητικών δεδομένων σχετικά με τις τρεις συνηθέστερες ψυχιατρικές διαγνώσεις στους καρκινοπαθείς (καταθλιπτικές διαταραχές, διαταραχές προσαρμογής και οργανικά ψυχοσύνδρομα) επιλέξαμε να εστιάσουμε στις διαφοροδιαγνωστικές δυσκολίες που προκύπτουν κατά την ψυχιατρική εκτίμηση των καρκινοπαθών και ειδικότερα στις καταθλιπτικές διαταραχές. Σύμφωνα με τα σύγχρονα δεδομένα, το θετικό ψυχιατρικό ιστορικό αναδεικνύεται ως ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου ψυχιατρικής νόσησης και ακολουθούν οι παράγοντες που σχετίζονται με τη νόσο, τη θεραπεία και το περιβάλλον. Γεγονός είναι ότι η ψυχολογική αντίδραση στη νόσο διαμορφώνεται από την προσωπικότητα και την προσαρμοστικότητα του ασθενούς και φαίνεται ότι η μαχητική αντιμετώπιση ευοδώνει την ψυχολογική προσαρμοστικότητα. Η κατάθλιψη παραμένει αδιάγνωστη στο 20–25% των καρκινοπαθών, ποσοστό το οποίο προσεγγίζει το 80% στην ομάδα ασθενών τελικού σταδίου. Αυτό φαίνεται ότι οφείλεται αφενός στο ότι πολλοί κλινικοί συμμερίζονται τη διαδεδομένη άποψη σύμφωνα με την οποία η κατάθλιψη αποτελεί «φυσιολογική αντίδραση» στον καρκίνο και αφετέρου στη σημαντική αλληλοεπικάλυψη των συμπτωμάτων του καρκίνου και της κατάθλιψης. Οι γνωστοί παράγοντες κινδύνου διακρίνονται σε βιολογικούς και ψυχοκοινωνικούς. Η έγκαιρη διάγνωση της κατάθλιψης αποτελεί το πρώτο σημαντικό βήμα για την εκτίμηση του αυτοκτονικού ιδεασμού και του κινδύνου αυτοκτονίας, ο οποίος είναι διπλάσιος στον πληθυσμό των καρκινοπαθών σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό. Η θεραπευτική προσέγγιση των καταθλιπτικών διαταραχών στους καρκινοπαθείς αφορά στην εφαρμογή τόσο βιολογικών θεραπειών όσο και ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων. Στις περιπτώσεις που εμπλέκονται οργανικοί παράγοντες, θα πρέπει να προηγείται προσπάθεια άρσης ή ελέγχου αυτών. Η θεραπεία με σύγχρονα αντικαταθλιπτικά και οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις γνωσιακού-συμπεριφορικού τύπου παρέχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Από τα ερευνητικά δεδομένα καθίσταται σαφές ότι η κατάθλιψη στους καρκινοπαθείς συνδέεται στενά με την πορεία της νόσου, την ποιότητα ζωής και το προσδόκιμο επιβίωσης και ως εκ τούτου η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή της αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ολοκληρωμένης θεραπευτικής αντιμετώπισης της συγκεκριμένης ομάδας ασθενών.
Λέξεις-κλειδιά: καρκίνος, Κατάθλιψη, αυτοκτονικός ιδεασμός, Ψυχιατρική νοσηρότητα
ΙΑΤΡΙΚΗ, 83(3), 199-211, 2003 - Ανασκόπηση