Ανίχνευση και διαφορική διαγνωστική της ιδεοψυχαναγκαστικής σημειολογίας στη σχιζοφρένεια
Π. Μιχαλοπούλου, Π. Ουλής, Α. Μπουρνάκας, Ε. Λύκουρας, Γ.Ν. Χριστοδούλου
Η παρουσία ιδεοληψιών και καταναγκαστικών πράξεων στο νοσολογικό πλαίσιο της σχιζοφρένειας έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών μελετών, στις οποίες επιχειρήθηκε η κλινική, γενετική, παθοφυσιολογική και θεραπευτική διερεύνησή της. Η ποικιλομορφία και η ασάφεια της κλινικής προσέγγισης της προηγούμενης σημειολογίας στις μέχρι σήμερα διαθέσιμες μελέτες, αντανακλά τη συνθετότητα των σχέσεων μεταξύ ιδεοψυχαναγκαστικής συμπτωματολογίας και σχιζοφρένειας και αναδεικνύει την ανάγκη αυστηρής διαφορικής διάγνωσης της εκ πρώτης όψεως ιδεοψυχαναγκαστικής συμπτωματολογίας, τόσο από τις παραληρητικές ιδέες, ιδίως τις παραληρητικές ιδέες εξωτερικής επίδρασης, όσο και από τις παραληρητικά υποκινούμενες επαναλαμβανόμενες κινητικές συμπεριφορές των ασθενών. Επιπλέον, οι καταναγκαστικές τελετουργικά επαναλαμβανόμενες κινητικές συμπεριφορές χρήζουν οπωσδήποτε διακρίσεως από τις αμιγείς κινητικές διαταραχές των σχιζοφρενικών διαταραχών χωρίς ιδεακό υπόβαθρο, όπως οι κινητικές στερεοτυπίες και οι ιδιοτροπισμοί. Στη διαδικασία αυτή μπορεί να συμβάλει η εκτίμηση του ιδεασμού των ασθενών βασιζόμενη στα κλινικά χαρακτηριστικά των ιδεοληψιών και των καταναγκαστικών πράξεων, όπως αυτά περιγράφονται στα διαγνωστικά συστήματα ICD-10 και DSM-IV (έξι ιδεακά και τέσσερα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά). Η διατακτική, τριών βαθμίδων, κατηγοριοποίηση των κλινικών χαρακτηριστικών των ιδεοληψιών και των καταναγκαστικών πράξεων που υιοθετείται δίνει τη δυνατότητα ανίχνευσής τους ως απόντων, οριακά παρόντων ή τέλος ως οριστικά παρόντων. Η εκτίμηση των προηγούμενων κλινικών χαρακτηριστικών σε σχιζοφρενείς ασθενείς ανέδειξε πολλές σημειολογικές κατηγορίες ιδεών: (α) Αμιγείς παραληρητικές ιδέες και αμιγείς ιδεοληψίες, σύμφωνα με τα κλασικά θεωρούμενα ως τυπικά χαρακτηριστικά τους. (β) Πεποιθήσεις που θεωρούνται μεν παρεισφρέουσες και δυστονικές προς το εγώ του ασθενούς, δίχως ωστόσο αναγνώριση της ανορθολογικότητάς τους ούτε προβολή αντίστασης σ’ αυτές. (γ) Μία μικτή σημειολογική κατηγορία ιδεών που συνδυάζουν χαρακτηριστικά παραληρητικών ιδεών και ιδεοληψιών. Από την εκτίμηση των τελετουργικά επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών αναδεικνύονται οι εξής σημειολογικές κατηγορίες: (α) Τυπικές καταναγκαστικές πράξεις. (β) Παραληρητικά υποκινούμενες συμπεριφορές, οι οποίες είναι μεν επαναλαμβανόμενες και προκαλούν δυσάρεστο συναίσθημα στους ασθενείς, αλλά δεν αναγνωρίζονται ως υπερβολικές ή ανορθολογικές, όπως αυτές θεωρούνται στο νοσολογικό πλαίσιο της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Επιπλέον, η τέλεσή τους δεν έχει καμιά επίδραση, ούτε προσωρινή έστω, στο περιεχόμενο της πεποίθησης που τις υποκινεί, όπως συμβαίνει στις καταναγκαστικές πράξεις στο νοσολογικό πλαίσιο της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Τα ευρήματα της προκαταρκτικής μελέτης μας αναδεικνύουν το βάσιμο ενδεχόμενο μικτής ιδεοψυχαναγκαστικής - σχιζοφρενικής σημειολογίας. Η ακριβής διαγνωστική ταυτοποίηση της ιδεοψυχαναγκαστικής σημειολογίας στις σχιζοφρενικές διαταραχές και η έγκυρη διαφορική διάγνωση μεταξύ της αμιγούς ιδεοψυχαναγκαστικής και της αμιγούς σχιζοφρενικής «ιδεοψυχαναγκαστικής» σημειολογίας αποτελούν προϋποθέσεις κάθε περαιτέρω διερευνήσεως.
Λέξεις-κλειδιά: Ιδεοληψίες, παραληρητικές ιδέες, σχιζοφρένεια.
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 16(1), 53-61, 2005 - Παρουσίαση περιπτώσεως