Κατασκευή ερωτηματολογίου για τη μέτρηση της σχέσης γιατρού-ασθενούς
M. Kουτσοσίμου, A. Λιάκος, K. Aδαμίδης, B. Mαυρέας
Σκοπός της εργασίας ήταν η δημιουργία ενός εργαλείου υπό μορφήν ερωτηματολογίου, κατάλληλου για την εκτίμηση της σχέσης γιατρού-ασθενούς. Δημιουργήθηκε μία τράπεζα ερωτήσεων από τα ερωτηματολόγια που αφορούσαν στη θεραπευτική σχέση ή την εμπεριείχαν ως μεταβλητή, που τελικά οδήγησε στη δημιουργία δύο ερωτηματολογίων, με 122 και 137 ερωτήσεις για τους γιατρούς και τους ασθενείς, αντιστοίχως, τα οποία χορηγήθηκαν σε δείγμα 72 γιατρών και 461 ασθενών. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, με τη συμμετοχή τεσσάρων κλινικών: Ψυχιατρική (Ν=126), Ογκολογική (Ν=103), Καρδιολογική (Ν=120), Ορθοπεδική (Ν=112). Εφαρμόστηκε παραγοντική ανάλυση με εξαγωγή των παραγόντων με τη μέθοδο των κυρίων συνιστωσών (Principal Components), σε συνδυασμό με τις μεθόδους περιστροφής Varimax και Equamax. Αυτό οδήγησε στον εντοπισμό 24 παραγόντων στο ερωτηματολόγιο των γιατρών και 31 παραγόντων στο ερωτηματολόγιο των ασθενών, βάσει των οποίων διαμορφώνεται η θεραπευτική σχέση, καλύπτοντας το 73,315% και το 70,8% αντιστοίχως, του ποσοστού μεταβλητότητας. Στην προσπάθεια εύρεσης του κοινού κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των γιατρών και των ασθενών, επιλέχθηκαν 26 ερωτήσεις των δύο προηγούμενων ερωτηματολογίων κοινές για γιατρούς και ασθενείς. Το κριτήριο του Kaizer (0,959) και το γράφημα του «αγκώνα» υπέδειξαν την επιλογή τεσσάρων παραγόντων στο ερωτηματολόγιο που περιελάμβανε τις κοινές ερωτήσεις με συνολικό ποσοστό μεταβλητότητας από 49% έως 54% περίπου. Για τον λόγο ότι η συνολική συνεισφορά των δύο τελευταίων παραγόντων στην εξήγηση της μεταβλητότητας ήταν περίπου 5%, αποφασίστηκε η επιλογή δύο μόνο παραγόντων εκφραζόμενων σε 16 ερωτήσεις, με συνολικό ποσοστό ερμηνεύσιμης μεταβλητότητας 45,24% σε δείγμα 461 συναντήσεων γιατρών (Ν=72) και ασθενών (Ν=461). Η αξιοπιστία της τελικής μορφής του ερωτηματολογίου ελέγχθηκε με το κριτήριο α του Cronbach, μετά από την επαναχορήγηση του ερωτηματολογίου με μεσοδιάστημα δύο εβδομάδων. Την πρώτη εβδομάδα ήταν 0,96 και 0,94, αντιστοίχως, σε δείγμα 320 ερωτηματολογίων (ανά 160 σε γιατρούς και ασθενείς) και τη δεύτερη εβδομάδα 0,94 και 0,93, ενώ η εγκυρότητα ελέγχθηκε μέσω των συσχετίσεων μεταξύ των ερωτήσεων της κλίμακας και της αναλογικής κλίμακας (1–10). Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν ότι η εγκυρότητα των λημμάτων της κλίμακας είναι ικανοποιητική. Εν κατακλείδι, η εφαρμογή του ερωτηματολογίου στην κλινική πρακτική είναι δυνατόν να συμβάλει στην ανίχνευση της ποιότητας της θεραπευτικής σχέσης και στην αξιολόγησή της.
Λέξεις-κλειδιά: Σχέση γιατρού-ασθενούς, παράγοντες που επηρεάζουν τη θεραπευτική σχέση, εργαλείο μέτρησης της θεραπευτικής σχέσης, εκτίμηση της θεραπευτικής σχέσης.
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 15(4), 331-346, 2004 - Ερευνητική εργασία