Ιντερλευκίνη 18 και ο ρόλος της στα αυτοάνοσα νοσήματα
Π.Β. Βούλγαρη, A.A. Δρόσος
Η ιντερλευκίνη 18 (IL-18) για πρώτη φορά περιγράφηκε το 1989, με την ονομασία παράγοντας που προάγει την παραγωγή της ιντερφερόνης γ (ΙFN-γ). Πρόκειται για μια νέα κυτταροκίνη, που ανήκει στην οικογένεια της IL-1. H IL-18 είναι μια γλυκοπρωτεΐνη μοριακού βάρους 18 kDa και προέρχεται από διάσπαση της πρόδρομης κυτταροκίνης, της προ-IL-18, από την κασπάση 1 και έχει μοριακό βάρος 23 kDa. Η προ-IL-18 παράγεται από τα μακροφάγα, τα δενδριτικά κύτταρα, τα κύτταρα του Kupffer, τα κερατινοκύτταρα, τα χονδροκύτταρα, τους ινοβλάστες του αρθρικού υμένα και τους οστεοβλάστες, ενώ ο υποδοχέας της IL-18 εντοπίζεται στα Τ-λεμφοκύτταρα, τα ώριμα Τ-βοηθητικά κύτταρα τύπου 1 (Th 1 ), τα κύτταρα φυσικούς φονείς (ΝΚ), τα μακροφάγα, τα ουδετερόφιλα και τα χονδροκύτταρα. Η IL-18, ακολουθώντας το δρόμο της IL-1, επιδρά διαμέσου του υποδοχέα της και των σημάτων και ενεργοποιεί την πρωτεΐνη πρωτογενούς απάντησης (MyD88), την κινάση που σχετίζεται με τον υποδοχέα της IL-1 (IRAK), τον παράγοντα 6, που σχετίζεται με τον υποδοχέα νέκρωσης των όγκων (TRAF-6), την κινάση που σχετίζεται με το μεταμορφωτικό αυξητικό παράγοντα β (TAK-1), τη δεσμευτική της πρωτεΐνη (ΤΑΒ), καθώς και τον πυρηνικό παράγοντα kB (NFkB). H IL-18 είναι ρυθμιστής της φυσικής και επίκτητης ανοσίας. Προκαλεί ωρίμανση των Th 1 -κυττάρων και ενεργοποιεί τα λεμφοκύτταρα. Η IL-18 ενεργοποιεί τα μακροφάγα, προάγει την απελευθέρωση κυτταροκινών και την παραγωγή του νιτρικού οξειδίου (ΝΟ) και συνεπώς ευοδώνει την αύξηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των κυττάρων. Μειώνει τον πολλαπλασιασμό των χονδροκυττάρων, προάγει την παραγωγή της συνθετάσης του NO, της στρομελυσίνης, καθώς και την έκφραση της κυκλοοξυγενάσης 2 (COX-2), ενώ, παράλληλα, αυξάνει την απελευθέρωση γλυκοζαμινογλυκανών. Επιπλέον, η IL-18 προάγει την απελευθέρωση κυτταροκινών και της κυτταροτοξικότητας στα ΝΚ-κύτταρα, ενώ, επιδρώντας στα ενδοθηλιακά κύτταρα, προάγει την αγγειογένεση. Τέλος, ενεργοποιεί τα ουδετερόφιλα και αναστέλλει την ωρίμανση των οστεοκλαστών. Η ρύθμιση της IL-18 γίνεται μέσω μιας πρωτεΐνης που δεσμεύει την IL-18, η οποία αποτελεί ειδικό αναστολέα της IL-18 (IL-18BP) και συνδέει με υψηλή συγγένεια την ΙL-18, αναστέλλοντας τη βιολογική της δράση. Φαίνεται ότι η IL-18 παίζει κάποιο ρόλο σε διάφορα ρευματικά νοσήματα. Το IL-18 mRNA και η πρωτεΐνη της ανιχνεύονται στους αρθρικούς ιστούς σε ρευματοειδή αρθρίτιδα, ενώ ο υποδοχέας της ανευρίσκεται στα λεμφοκύτταρα και τα μακροφάγα του αρθρικού υμένα. Η IL-18 φαίνεται ότι εμφανίζει προφλεγμονώδη δράση στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Συγκεκριμένα, ενισχύει την παραγωγή IFN-γ -σε συνεργασία με την IL-12- από Τ-κύτταρα, που στη ρευματοειδή αρθρίτιδα διηθούν τον αρθρικό υμένα. Υψηλά επίπεδα της IL-18 έχουν περιγραφεί στη νόσο του Still των ενηλίκων και ενδεχομένως συσχετίζονται με την παθοφυσιολογία της. Η IL-18 φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο σε διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα. Μολονότι η IL-18 παρέχει πλειοτρόπο δραστηριότητα, τα περισσότερα δεδομένα δείχνουν ότι η πλέον έκδηλη προφλεγμονώδης δράση της αφορά ιδιαίτερα στη φλεγμονώδη αρθρίτιδα. Συμπερασματικά, η IL-18 αντιπροσωπεύει έναν ιδιαίτερα ελκυστικό, πρωτοπόρο, θεραπευτικό παράγοντα.
Λέξεις-κλειδιά: Aυτοάνοσα νοσήματα, Bιολογική δράση ιντερλευκίνης 18, Δεσμευτική πρωτεΐνη ιντερλευκίνης 18, Ιντερλευκίνη 18, Yποδοχέας ιντερλευκίνης 18
ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 20(2), 172-181, 2003 - Ανασκόπηση